Je hart slaat razendsnel, je adem stokt en het voelt alsof de grond onder je voeten verdwijnt. Veel mensen herkennen dit beangstigende gevoel: een paniekaanval. Het overkomt je plotseling en kan zo heftig zijn dat je denkt dat er iets ernstigs gebeurt. Maar wat gebeurt er nu eigenlijk precies in je lijf en hoofd tijdens zo’n aanval?
Een paniekaanval voelt vaak levensbedreigend, terwijl dat in werkelijkheid niet zo is. Het is een reactie van je lichaam die volledig uit zichzelf op gang komt. Voor de persoon die het meemaakt, lijkt het alsof alles tegelijk misgaat. Gelukkig duren paniekaanvallen meestal maar kort, al voelt dat in het moment anders.
De symptomen van een paniekaanval
Een paniekaanval herken je aan verschillende lichamelijke en mentale signalen. Je ademhaling wordt oppervlakkig en je krijgt het gevoel dat je geen lucht meer krijgt. Je hartslag stijgt soms tot wel boven de 150 slagen per minuut. Ook kun je gaan zweten, trillen en een droge mond krijgen.
Veel mensen voelen zich tijdens een aanval duizelig en ervaren een drukkend gevoel op de borst. Daarnaast kan het lijken alsof je de controle verliest of zelfs doodgaat. Ook tintelingen in handen of voeten komen vaak voor. Misselijkheid, braken of diarree zijn andere mogelijke klachten die je extra angstig maken.
Je hoeft niet al deze symptomen tegelijk te ervaren om te spreken van een paniekaanval. Soms heb je er maar één of twee, maar voelt het alsnog overweldigend. De lichamelijke reacties maken je bang, waardoor je nog meer paniek ervaart. Toch gaat de aanval vanzelf weer voorbij, vaak binnen enkele minuten tot hooguit anderhalf uur.
De oorzaken van paniekaanvallen
Er zijn meerdere redenen waarom iemand een paniekaanval krijgt. De eerste oorzaak is een echte bedreiging. Je ziet bijvoorbeeld een ongeluk gebeuren of hoort midden in de nacht een brandalarm. Je schrikt en je lichaam reageert direct met paniek.
Een tweede oorzaak is dat je dénkt in gevaar te zijn, terwijl dat niet zo is. Misschien ben je bang dat een ruzie uit de hand loopt, ook al gebeurt dat niet. Je lichaam reageert alsof er gevaar dreigt en dat kan een aanval uitlokken.
De derde oorzaak is spanning. Je moet misschien spreken voor een groep of een examen doen. Je merkt dat je hart sneller klopt en je handen zweterig worden. Door die lichamelijke signalen ga je denken dat er iets ernstigs aan de hand is, zoals een hartaanval.
Daarnaast spelen aanleg en ervaringen een rol. Als stress een groot deel van je leven is, neemt de kans op paniekaanvallen toe. Ook erfelijkheid kan invloed hebben: als familieleden aanvallen hebben, ben jij kwetsbaarder. Heb je al eens eerder een aanval gehad, dan kan de angst voor herhaling zorgen dat het opnieuw gebeurt.
Wat er in je lichaam gebeurt
Tijdens een paniekaanval maakt je lichaam stresshormonen aan: adrenaline, noradrenaline en cortisol. Deze hormonen zetten je lichaam in een staat van paraatheid. Je hartslag stijgt, je spieren krijgen meer zuurstof en je zintuigen worden scherper. Evolutionair gezien hielp dit om gevaar te overleven.
Vroeger had de mens drie reacties bij dreiging: vechten, vluchten of bevriezen. Bij een aanval bereidt je lichaam zich voor op actie. Je voelt de spanning en energie, maar je kunt er niets mee doen. Dat maakt de situatie zo ongemakkelijk en beangstigend. Je kunt niet vechten tegen je eigen klachten en er ook niet voor weglopen.
Omdat de energie nergens heen kan, ervaar je hevige gevoelens die je extra bang maken. Je hart klopt door, je ademhaling versnelt en je spieren spannen zich. Het voelt alsof je elk moment kunt instorten, terwijl dit niet gebeurt. Uiteindelijk zakt de reactie weg als de hormonen langzaam uit je lichaam verdwijnen.
Wat helpt tijdens een paniekaanval
Iedereen reageert anders, maar er zijn manieren om een aanval dragelijker te maken. Belangrijk is dat je de opgebouwde energie kwijtraakt. Blijf dus niet passief op de bank zitten. Beweeg liever even: doe push-ups, loop de trap op of wandel een stukje. Zo gebruik je de energie en nemen de klachten sneller af.
Rustig ademhalen helpt ook. Concentreer je op lang in- en uitademen, zodat je ademhaling kalmeert. Drink wat water of praat met iemand, zodat je aandacht even ergens anders ligt. Probeer niet tegen de klachten te vechten, maar laat ze er zijn. Ze gaan vanzelf voorbij.
Wat in ieder geval niet werkt, is in een zakje ademen. Dat idee komt nog vaak terug, maar helpt niet om een aanval te verminderen.
Hoe voorkom je nieuwe paniekaanvallen
Heb je vaker aanvallen, dan is het verstandig dit met je huisarts te bespreken. Samen kun je kijken naar stressfactoren en manieren om ermee om te gaan. Soms verwijst de arts je door naar therapie.
Een bewezen methode is exposure, ofwel de confrontatie aangaan met je angst. Stel dat je last hebt van hoogtevrees. Door steeds weer op een hoog gebouw te staan, voel je paniek opkomen. Maar na verloop van tijd merk je dat het gevoel zakt. Zo leert je lichaam dat het gevaar niet echt is.
Het klinkt eng, maar onderzoek laat zien dat juist deze aanpak effectief is. Hoe vaker je de paniek aangaat, hoe minder heftig je lichaam reageert.
Je bent niet de enige
Veel mensen schamen zich voor hun paniekaanvallen, maar dat is niet nodig. In Nederland heeft bijna vier procent van de bevolking hier weleens mee te maken gehad. Dat zijn meer dan zevenhonderdduizend mensen. Je bent dus zeker niet alleen.
Een paniekaanval voelt beangstigend, maar het is een normale reactie van je lichaam. Het laat zien dat je systeem werkt, al voelt dat op dat moment niet zo. Onthoud dat de aanval vanzelf weer overgaat en dat je er mee kunt leren omgaan.
Bron:Â NPO Best Bites
