Vitamine B12 is een voedingsstof die onmisbaar is voor je lichaam. Het zorgt ervoor dat allerlei processen goed blijven werken, van je zenuwstelsel tot de aanmaak van bloed. Toch komt een tekort vaker voor dan je denkt, vooral bij mensen die ouder worden. Omdat de klachten vaak langzaam ontstaan, worden ze niet altijd direct herkend en kunnen ze lange tijd onopgemerkt blijven. In dit artikel lees je wat vitamine B12 precies doet, waarom het zo belangrijk is, hoe je een tekort kunt herkennen en wat je eraan kunt doen om problemen te voorkomen of te verhelpen.
Wat doet vitamine B12 in je lichaam?
Vitamine B12, ook wel cobalamine genoemd, speelt een rol bij veel verschillende functies in je lichaam. Het is een vitamine die je lichaam zelf niet kan aanmaken, waardoor je deze volledig uit voeding of supplementen moet halen.
Een van de belangrijkste taken van vitamine B12 is het ondersteunen van je zenuwstelsel. Je zenuwen hebben een soort beschermlaag, het zogenaamde myeline, dat ervoor zorgt dat signalen goed worden doorgestuurd. Zonder voldoende B12 kan die beschermlaag beschadigen, wat klachten kan geven zoals tintelingen, een doof gevoel of moeite met bewegen.
Daarnaast helpt B12 bij de aanmaak van rode bloedcellen. Die cellen vervoeren zuurstof door je hele lichaam. Als je er te weinig hebt, krijg je minder zuurstof en voel je je sneller moe of kortademig. Dit kan zelfs leiden tot bloedarmoede. Ook voor je hersenen is B12 van groot belang. Het ondersteunt je geheugen en je concentratievermogen. Een tekort kan zorgen voor vergeetachtigheid, moeite om je te focussen en soms ook voor sombere gevoelens. Tot slot heeft vitamine B12 een belangrijke rol bij de energiehuishouding. Het helpt je lichaam om voedingsstoffen om te zetten in energie. Als je er te weinig van hebt, kun je je voortdurend uitgeput voelen, zelfs als je goed slaapt.
Waardoor kan een tekort ontstaan?
Een tekort aan vitamine B12 kan meerdere oorzaken hebben. Een van de meest voorkomende is voeding. B12 komt bijna uitsluitend voor in dierlijke producten zoals vlees, vis, melk en eieren. Mensen die vegetarisch of veganistisch eten, krijgen daardoor vaak te weinig binnen als ze geen supplement gebruiken.
Naast voeding kan ook de opname in de maag en darmen een probleem zijn. Je lichaam moet B12 namelijk eerst losmaken uit voeding en daarna opnemen met behulp van speciale stoffen, zoals intrinsic factor. Als je maag of darmen niet goed werken, bijvoorbeeld bij ziekten zoals coeliakie of de ziekte van Crohn, kan dat proces verstoord raken. Ook na een maagverkleining of een andere operatie aan je spijsverteringskanaal kan de opname slechter worden.
Medicijnen spelen eveneens een rol. Veel gebruikte middelen zoals maagzuurremmers of het diabetesmedicijn metformine kunnen de opname van vitamine B12 verminderen. Wie deze middelen langere tijd gebruikt, loopt daardoor extra risico. Leeftijd is ook een belangrijke factor. Naarmate je ouder wordt, maakt je maag minder maagzuur aan. Dat zuur is nodig om vitamine B12 los te maken uit voedsel, waardoor de opname bij ouderen vaak minder goed gaat. Daarnaast kunnen ook langdurig alcoholgebruik of het gebruik van lachgas leiden tot een tekort.
Wie lopen meer risico?
Hoewel iedereen een tekort kan krijgen, zijn er bepaalde groepen die extra risico lopen. Ouderen boven de 65 jaar vormen de grootste groep. Onderzoek laat zien dat bijna een kwart van de Nederlandse 65-plussers een te lage B12-waarde heeft. Ook mensen die geen dierlijke producten eten, zoals veganisten en sommige vegetariërs, behoren tot de risicogroep. Voor hen is het vrijwel onmogelijk om zonder supplementen voldoende B12 binnen te krijgen.
Verder lopen zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven meer risico, omdat hun lichaam in deze periode extra vitamine B12 nodig heeft voor de ontwikkeling van de baby. Mensen met chronische maag- of darmziekten en mensen die langdurig bepaalde medicijnen gebruiken, hebben eveneens meer kans op een tekort. Voor al deze groepen is het daarom belangrijk om alert te zijn op klachten en tijdig te laten testen.
Hoe merk je dat je een tekort hebt?
Een tekort aan vitamine B12 kan zich op veel manieren uiten. Vaak begint het met vage klachten zoals vermoeidheid of een gebrek aan energie. Je merkt dat je sneller buiten adem bent, zelfs bij lichte inspanning. Ook tintelingen of een doof gevoel in handen en voeten komen veel voor. Naarmate het tekort langer duurt, kunnen klachten ernstiger worden. Spierzwakte en evenwichtsproblemen zijn signalen dat je zenuwen aangetast raken.
Daarnaast kan een tekort invloed hebben op je geheugen en stemming. Je kunt last krijgen van vergeetachtigheid, concentratieproblemen en gevoelens van somberheid. Soms wordt dit verward met ouderdomsklachten, terwijl het eigenlijk een gevolg kan zijn van te weinig B12. Ook lichamelijke signalen zoals een bleke huid, hoofdpijn of een pijnlijke tong kunnen erop wijzen dat je lichaam te weinig rode bloedcellen aanmaakt door een tekort aan deze vitamine.
Hoe wordt een tekort vastgesteld?
Omdat de klachten van een B12-tekort erg lijken op andere gezondheidsproblemen, kan alleen een bloedonderzoek duidelijkheid geven. Je huisarts kan je bloed laten testen op de hoeveelheid vitamine B12. Soms wordt er ook gekeken naar de actieve vorm van B12, holotranscobalamine genoemd. Dit geeft een beter beeld van wat je lichaam daadwerkelijk kan gebruiken.
In sommige gevallen zijn aanvullende testen nodig, bijvoorbeeld naar methylmalonzuur of homocysteïne, stoffen die stijgen bij een tekort. Als er een vermoeden bestaat dat de opname in je maag of darmen het probleem is, kan aanvullend onderzoek nodig zijn. Op die manier kan een arts de oorzaak achterhalen en bepalen welke behandeling het beste past.
Hoe kun je een tekort behandelen?
De behandeling van een B12-tekort hangt af van de oorzaak. Als het tekort mild is en je lichaam de vitamine nog goed kan opnemen, kan het voldoende zijn om tabletten of smelttabletten te slikken. Bij ernstiger tekorten of bij opnameproblemen zijn injecties vaak nodig. Deze injecties worden rechtstreeks in de spier toegediend en zorgen ervoor dat de vitamine direct in je bloed terechtkomt. Soms is dit een tijdelijke oplossing, maar bij blijvende opnameproblemen kan het ook zijn dat je de injecties levenslang nodig hebt.
Voeding speelt uiteraard ook een rol. Vlees, vis, melk en eieren bevatten van nature veel vitamine B12. Als je deze producten eet, krijg je meestal voldoende binnen. Voor mensen die geen dierlijke producten eten, is het belangrijk om altijd een supplement te gebruiken. Er bestaan ook plantaardige producten waaraan B12 kunstmatig is toegevoegd, zoals sommige soorten plantaardige melk, maar meestal is dit niet genoeg om je dagelijkse behoefte volledig te dekken.
Wat kun je zelf doen?
Je kunt zelf veel doen om een tekort aan vitamine B12 te voorkomen of tijdig te ontdekken. Zorg dat je gevarieerd eet en let erop dat je regelmatig producten gebruikt die B12 bevatten. Gebruik je medicijnen die de opname kunnen verminderen, zoals maagzuurremmers of metformine, overleg dan met je huisarts of extra controle nodig is.
Heb je klachten zoals voortdurende vermoeidheid, tintelingen of geheugenproblemen, laat je bloed dan testen. Zeker als je ouder bent dan 65, is het verstandig om extra alert te zijn. Omdat een tekort langzaam kan ontstaan en de klachten vaag kunnen zijn, wordt het vaak pas laat ontdekt. Vroeg ingrijpen kan veel problemen voorkomen en ervoor zorgen dat klachten verdwijnen of minder ernstig worden.
Bron: Startpagina
