In Nederland is er iets veranderd in hoe de AOW wordt betaald. Vroeger kwam het geld voor de AOW-uitkeringen bijna volledig uit de premies die werkenden betaalden. Maar dat is niet meer zo. Voor het eerst in de geschiedenis komt nu meer dan de helft van het geld voor de AOW uit belastinginkomsten. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Dat betekent dus dat ouderen steeds meer indirect meebetalen aan hun eigen uitkering. En dat roept vragen op over hoe lang het systeem nog houdbaar is.
Minder dekking door AOW-premies
In het verleden betaalden werkenden AOW-premies die voldoende waren om alle uitkeringen te bekostigen. In 2001 veranderde dat voor het eerst. Toen kwamen de premies al niet meer helemaal uit. Het tekort werd toen opgevangen met 0,7 miljard euro aan belastinggeld, wat toen neerkwam op ongeveer vier procent van alle AOW-kosten. Het leek toen misschien niet zo’n groot probleem, maar het was wel een teken aan de wand.
In de jaren die volgden werd het tekort steeds groter. Tussen 2000 en 2024 zijn de inkomsten uit AOW-premies wel toegenomen, maar niet voldoende. In 2000 kwam er 20,5 miljard euro aan premies binnen. In 2024 was dat gestegen naar 23,4 miljard euro. Dat lijkt veel, maar het bleek lang niet genoeg. De uitgaven aan de AOW stegen in diezelfde periode namelijk veel harder. In 2000 kostten de uitkeringen nog 19,1 miljard euro. In 2024 was dat opgelopen tot 51,9 miljard euro. Dat is een stijging van maar liefst 172 procent.
De oorzaak ligt bij de vergrijzing
De enorme stijging van de AOW-uitgaven komt vooral doordat er steeds meer ouderen zijn. Door de vergrijzing groeit het aantal mensen met recht op AOW elk jaar. Dat betekent automatisch dat er ook meer geld nodig is om al die uitkeringen te kunnen betalen. Tegelijkertijd stijgt het aantal werkenden minder snel, en komt er dus relatief minder premie binnen. Daardoor wordt het gat tussen inkomsten en uitgaven steeds groter. En dat verschil moet worden opgevangen met belastinggeld.
Dat belastinggeld komt van alle werkenden én van veel ouderen zelf. Want wie als gepensioneerde nog een redelijk inkomen heeft, betaalt ook gewoon belasting. Tot een bedrag van 38.441 euro geldt een korting voor AOW’ers. Maar boven dat bedrag betalen ze evenveel belasting als mensen die nog werken. En via die belasting dragen ze dus ook bij aan hun eigen AOW. Dat noemen we fiscalisering van de AOW: het verschuiven van de bekostiging van premies naar belasting.
Groeiende druk op de overheidsbegroting
Dat steeds meer AOW wordt betaald uit belastinginkomsten, zorgt voor extra druk op de rijksbegroting. De overheid moet keuzes maken. Als de vergrijzing blijft doorgaan, wordt het steeds moeilijker om alles te blijven betalen. Daarom kijken beleidsmakers naar mogelijke oplossingen. Vorige week kreeg het toekomstige kabinet advies van de Studiegroep Begrotingsruimte. Die groep gaf aan dat er iets moet gebeuren aan de kosten die samenhangen met de vergrijzing. De AOW is daar een groot onderdeel van.
Eén van de suggesties die werd gedaan, is om de AOW nog verder te fiscaliseren. Dat betekent dat een nog groter deel uit belasting zou moeten komen. Maar dat is niet de enige optie die op tafel ligt. Andere voorstellen zijn een versnelde stijging van de AOW-leeftijd, het afschaffen van belastingvoordelen voor ouderen of het loskoppelen van de AOW van het minimumloon. Vooral dat laatste ligt politiek erg gevoelig.
Discussie over de toekomst van de AOW
De vraag die steeds belangrijker wordt, is hoe we de AOW ook in de toekomst betaalbaar houden. Het huidige systeem loopt steeds meer vast. De verhouding tussen werkenden en gepensioneerden verandert. En zolang die trend zich voortzet, wordt het steeds moeilijker om de AOW met alleen premies te bekostigen. De overheid moet dus keuzes maken: wie betaalt wat, en hoe zorgen we voor een eerlijk systeem?
Voor ouderen betekent dit dat ze steeds meer merken dat hun AOW niet vanzelfsprekend is. Zeker mensen met een hoger pensioen betalen al flink mee via de belasting. De discussie over de AOW is dus niet alleen financieel, maar ook maatschappelijk. Wat vinden we eerlijk? Wat kunnen we dragen als samenleving? En hoe houden we het systeem toekomstbestendig? Dat zijn de vragen waar Nederland de komende jaren een antwoord op moet vinden.
Bron: De Telegraaf
