De Nederlandse economie draait al jaren grotendeels op buitenlandse arbeidskrachten. Zij bouwen onze huizen, vullen onze schappen en houden veel sectoren draaiende. Maar die buitenlandse handen beginnen schaars te worden. Landen als China, Polen en Roemenië hebben zelf te maken met een snel vergrijzende bevolking. Volgens de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) is het daarom tijd om vooruit te denken. Hun advies aan het kabinet is duidelijk: Nederland moet nu al investeren in samenwerkingen met landen in Afrika en Azië om toekomstige personeelstekorten te voorkomen.
De WRR waarschuwt dat ons land te afhankelijk is van landen waar het aantal jonge werkenden snel afneemt. Zonder nieuwe samenwerkingen met landen waar de bevolking nog jong is, dreigt een groot tekort aan arbeiders. Dat zou kunnen leiden tot lege winkels, stilvallende bouwprojecten en een economie die vastloopt.
Vergrijzing zorgt voor personeelstekort
Nederland zelf vergrijst in rap tempo. Meer dan de helft van de bevolking is inmiddels vijftig jaar of ouder. Bedrijven hebben grote moeite om nieuwe werknemers te vinden. Veel sectoren, zoals de zorg, techniek en bouw, kampen al jaren met tekorten. Om die reden zijn veel bedrijven afhankelijk geworden van arbeidsmigranten uit het buitenland.
Op dit moment is één op de tien werknemers in Nederland een arbeidsmigrant. Dat lijkt een oplossing, maar de WRR waarschuwt dat dit niet duurzaam is. De landen waar nu de meeste migranten vandaan komen, zoals Polen en Roemenië, vergrijzen namelijk net zo hard als Nederland. Over enkele jaren zullen ook daar steeds minder mensen beschikbaar zijn om naar Nederland te komen werken.
Hetzelfde geldt voor China, dat nu nog een belangrijke rol speelt in de wereldhandel. Volgens schattingen zullen tegen 2050 ongeveer 300 miljoen Chinezen minder deel uitmaken van de beroepsbevolking. Dat aantal is vergelijkbaar met de hele werkzame bevolking van de Europese Unie. Zo’n enorme daling zal wereldwijd grote gevolgen hebben voor handel en productie.
Samenwerking met nieuwe landen
Volgens WRR-onderzoeker Gijsbert Werner is onze welvaart direct afhankelijk van voldoende arbeiders, zowel binnen als buiten Nederland. Veel van de producten die we kopen, worden in andere landen gemaakt. Daarnaast hebben we mensen van buiten nodig die hier werken, bijvoorbeeld in de bouw of de zorg.
Werner benadrukt dat Nederland dringend nieuwe relaties moet opbouwen met landen die nog wel een jonge bevolking hebben. Op korte termijn gaat het dan vooral om landen als India, Vietnam, Indonesië en de Filipijnen. In die landen is het aandeel jongeren nog groot, maar ook daar neemt het geboortecijfer langzaam af.
Op de langere termijn zal de focus verschuiven naar Afrika. Daar ligt volgens de WRR de toekomst van de wereldarbeid. In Nigeria, bijvoorbeeld, is momenteel meer dan veertig procent van de bevolking jonger dan veertien jaar. Dat betekent dat er over twintig jaar een enorm potentieel aan arbeidskrachten beschikbaar zal zijn.
Nieuwe handelsrelaties en investeringen
Het belang van China als ‘fabriek van de wereld’ neemt langzaam af. Daarom is het belangrijk dat Nederland en de Europese Unie nieuwe handelsakkoorden sluiten met opkomende economieën. Onlangs werd er al een akkoord gesloten met Indonesië, maar met andere landen zoals India lopen de onderhandelingen nog.
De WRR wijst erop dat landen met een groot arbeidsaanbod vaak snel groeien. Dat zagen we eerder bij China, dat door zijn enorme bevolking in korte tijd een economische grootmacht werd. Maar die groei zorgt op den duur ook voor minder geboortes en dus een kleiner arbeidspotentieel. Daarom moeten we nu vooruitkijken naar regio’s waar de bevolking nog jong is, zoals Afrika.
Volgens Werner moet Nederland niet alleen focussen op handel, maar ook investeren in zorg, onderwijs en goed bestuur in die landen. Alleen dan kunnen ze betrouwbare handelspartners worden. Investeren in Afrika is niet alleen gunstig voor de lokale bevolking, maar ook voor Nederland zelf. Zo kunnen we helpen bij de ontwikkeling van stabiele economieën die in de toekomst een belangrijke rol kunnen spelen in onze arbeidsmarkt.
China is hier al actief mee bezig. Het land investeert massaal in Afrikaanse landen en sluit strategische overeenkomsten. Nederland zou volgens de WRR niet moeten achterblijven, maar juist nu stappen moeten zetten om toekomstige samenwerkingen veilig te stellen.
Tijd voor een nieuw migratiebeleid
Naast handelsrelaties moeten we ook nadenken over hoe we met arbeidsmigratie omgaan. Nederland wil het aantal migranten beperken, maar volgens de WRR blijft arbeidsmigratie noodzakelijk om tekorten op te vangen, vooral in de bouw en zorg. Ook een eerdere staatscommissie waarschuwde al dat we niet zonder buitenlandse werknemers kunnen.
Door nu relaties aan te gaan met landen in Azië en Afrika, kan Nederland afspraken maken over migratie. Zo kan beter worden geregeld wie hier tijdelijk komt werken en onder welke voorwaarden. Dat is iets wat bij EU-landen niet kan, omdat er vrij verkeer van personen geldt.
Werner legt uit dat dit juist voordelen biedt. Met landen buiten de EU kun je duidelijke regels afspreken over bijvoorbeeld tijdelijke verblijfsduur en terugkeer. Maar dan moet Nederland wel snel een goed migratiebeleid opzetten, met aandacht voor huisvesting, arbeidsvoorwaarden en begeleiding.
De WRR benadrukt dat we niet moeten wachten tot de problemen groter worden. De vergrijzing gaat snel en de concurrentie om arbeidskrachten wereldwijd neemt toe. Door nu te investeren in samenwerking, handel en menselijk kapitaal kunnen we voorkomen dat Nederland straks vastloopt.
Onze toekomst hangt dus niet alleen af van technologie of innovatie, maar ook van de mensen die het werk doen. En die mensen zullen in de komende decennia steeds vaker uit andere delen van de wereld komen. De vraag is niet of Nederland met landen als Nigeria en Indonesië gaat samenwerken, maar hoe snel we dat durven te doen.
Bron: AD
