De meeste mensen op de wereld hebben bruin of zwart haar. Ongeveer negen van de tien mensen vallen in die categorie. Blond en rood haar zijn veel zeldzamer en worden daarom vaak als bijzonder gezien. Rood haar in het bijzonder is uniek: slechts een klein percentage van de wereldbevolking heeft van nature die opvallende haarkleur.
Slechts twee procent van alle mensen heeft rood haar. Dat betekent dat roodharigen tot een van de kleinste groepen behoren als het gaat om natuurlijke haarkleuren. De reden waarom rood haar zo weinig voorkomt, ligt in de genetica. Het wordt veroorzaakt door een speciaal gen, dat lang niet iedereen bij zich draagt.
Hoe rood haar ontstaat
De kleur van iemands haar wordt bepaald door verschillende genen. Die genen beïnvloeden hoeveel pigment – oftewel kleurstof – het haar aanmaakt. Eén gen speelt daarbij een grote rol: het zogenaamde MC1R-gen. Dat gen bepaalt of iemand donker of juist rood haar krijgt.
Wanneer het MC1R-gen op een bepaalde manier is veranderd, zorgt dat voor de productie van een ander soort pigment. In plaats van het donkere pigment dat voor bruin of zwart haar zorgt, maakt het lichaam dan meer van een rood pigment aan, dat “pheomelanine” wordt genoemd. Daardoor krijgt iemand die warme, koperachtige haarkleur die zo opvalt.
Het bijzondere is dat niet iedereen die drager is van dit gen ook rood haar heeft. Vaak dragen mensen het gen ongemerkt bij zich. Pas wanneer beide ouders drager zijn en het gen doorgeven, kan een kind met rood haar worden geboren. Je hebt dus als het ware twee kopieën van dat gen nodig om de rode haarkleur zichtbaar te maken.
Waarom het roodharige gen zo zeldzaam is
Het MC1R-gen komt vooral voor bij mensen met Noord-Europese voorouders. Vooral in landen als Schotland, Ierland en delen van Nederland en België komt rood haar vaker voor dan elders in de wereld. In deze gebieden kan tot wel 10 procent van de bevolking roodharig zijn. In andere delen van de wereld is dat percentage veel lager.
Wereldwijd is het roodharige gen schaars. Slechts 1 tot 2 procent van de wereldbevolking heeft het in dubbele vorm, waardoor het zichtbaar wordt. Toch komt het gen zelf vaker voor, alleen blijft het meestal verborgen. Twee donkerharige ouders kunnen dus wel degelijk een roodharig kind krijgen, ook al hebben ze zelf geen rood haar. Dat komt doordat ze het gen dragen zonder dat het bij hen tot uiting komt.
Het roodharige gen kan zelfs generaties overslaan. Het kan onzichtbaar in een familie aanwezig zijn en plotseling bij een kleinkind of achterkleinkind weer opduiken. Daardoor kan rood haar soms onverwacht opduiken bij families waar niemand het had verwacht.
De vele variaties van rood haar
Rood haar is niet altijd felrood. Er bestaan veel tinten, van koperkleurig tot een lichte, bijna blonde kleur met een warme gloed. Sommige mensen noemen dat “strawberry blond”. De precieze kleur hangt af van hoeveel rood pigment en hoeveel donker pigment iemand aanmaakt.
Sommige kinderen hebben bijvoorbeeld rood haar bij de geboorte, maar hun kleur verandert naarmate ze ouder worden. Het kan iets donkerder worden of juist lichter, afhankelijk van hoeveel pigment het lichaam aanmaakt. Daarnaast speelt zonlicht een rol, want rood haar is gevoeliger voor de zon en kan daardoor sneller verkleuren.
Ook andere uiterlijke kenmerken hangen soms samen met het MC1R-gen. Denk aan een lichte huid, sproetjes en een grotere gevoeligheid voor zonlicht. Mensen met dit gen verbranden meestal sneller, omdat hun huid minder van het beschermende pigment melanine aanmaakt. Toch zorgt diezelfde lichte huid ook voor een unieke uitstraling die veel mensen bijzonder vinden.
De zeldzaamste combinatie ter wereld
Hoewel rood haar op zichzelf al zeldzaam is, bestaat er een combinatie die nog unieker is: rood haar met blauwe ogen. Die combinatie komt nauwelijks voor. Wetenschappers schatten dat minder dan 1 procent van de wereldbevolking beide eigenschappen heeft.
Dat komt doordat de genen voor blauwe ogen en rood haar onafhankelijk van elkaar worden doorgegeven. Je moet dus twee aparte zeldzame genen erven om die combinatie te krijgen. Daarom worden mensen met rood haar en blauwe ogen soms gezien als echt uniek.
Toch is elke vorm van rood haar bijzonder. Het is een kleur die opvalt in de menigte en vaak wordt geassocieerd met warmte en karakter. In veel culturen bestaan oude verhalen en mythes over roodharigen, juist omdat ze zo opvallen. Waar sommigen het roodharige gen als zeldzaam zien, beschouwen anderen het als een bijzonder kenmerk dat generaties lang blijft voortbestaan.
Een gen dat blijft verrassen
Het mooie aan genetica is dat het blijft verrassen. Zelfs als niemand in jouw familie rood haar heeft, kan het gen er ongemerkt aanwezig zijn. Wanneer jij en je partner beide drager zijn, kan het zomaar gebeuren dat je een kind krijgt met prachtige rode lokken. Het blijft een kans van maar enkele procenten, maar het is dus zeker mogelijk.
De natuur zit vol verrassingen, en rood haar is daar een mooi voorbeeld van. Het laat zien hoe erfelijke eigenschappen kunnen overslaan, combineren en zich op onverwachte momenten laten zien. Wat ooit verborgen was, kan ineens zichtbaar worden in de volgende generatie.
Hoewel roodharigen een kleine minderheid vormen, zijn ze over de hele wereld te vinden. Van Noord-Europa tot Australië, overal wonen mensen met die bijzondere haarkleur. En ondanks dat ze maar een klein deel van de bevolking uitmaken, is hun aanwezigheid onmiskenbaar.
Rood haar is zeldzaam, maar ook tijdloos. Het vertelt een verhaal van erfelijkheid, van familie en van unieke schoonheid die niet door trends wordt bepaald. Iedere roodharige draagt een stukje geschiedenis met zich mee — een zeldzaam en bijzonder gen dat generaties overleeft.
Bron: MAMA Magazine
