Soms weet je gewoon niet meer wat echt is en wat niet. Vooral als iemand in je omgeving jouw gevoel steeds wegwuift of verdraait. Dit wordt ook wel gaslighting genoemd. Het gebeurt vaker dan je denkt, ook binnen families. En dat kan diepe sporen achterlaten.
Altijd de schuld krijgen
Er zijn mensen die al van jongs af aan het gevoel hebben dat ze ’te gevoelig’ zijn of zich aanstellen. Elke keer als ze iets willen bespreken, krijgen ze te horen dat ze moeilijk doen of overdrijven. Soms komt dat zelfs van je eigen ouder. Bijvoorbeeld wanneer je zegt dat je liever hebt dat iemand eerst belt voordat hij of zij langskomt. In plaats van begrip krijg je dan een boze reactie: “Waarom ben ik niet welkom bij mijn eigen kind?”
Zulke opmerkingen laten je twijfelen aan jezelf. Je gaat denken dat het aan jou ligt, dat jij degene bent die alles verkeerd ziet of te ingewikkeld maakt. Maar soms ligt het juist niet aan jou. In sommige gevallen word je bewust of onbewust gemanipuleerd.
Gaslighting binnen het gezin
Gaslighting is een vorm van manipulatie waarbij iemands gevoel, ervaring of herinnering wordt ontkend of verdraaid. Dit gebeurt niet alleen in relaties of op de werkvloer, maar ook in gezinnen. Het pijnlijke is dat dit juist komt van mensen die dichtbij je staan, zoals je vader, moeder, broer of zus.
Vooral bij een ouder-kindrelatie kan dit diep raken. Ouders hebben grote invloed op hoe een kind naar zichzelf kijkt. Als je als kind constant hoort dat je een aansteller bent of altijd moeilijk doet, dan ga je dat op den duur geloven. Je gaat aan jezelf twijfelen, zelfs als volwassene. En dat kan je hele leven beïnvloeden.
Volgens psychologen is dit extra lastig omdat kinderen die opgroeien in zo’n omgeving niet weten dat het anders kan. Ze nemen het als normaal aan. Pas als ze ouder worden en uit die afhankelijkheid stappen, kunnen ze zien wat er echt aan de hand is.
De behoefte aan controle
Gaslighting komt vaak voort uit een drang naar controle. De persoon die dit gedrag vertoont, wil macht hebben over de ander. Dit geeft een gevoel van veiligheid of superioriteit. Het kan zijn dat gesprekken worden verdraaid, feiten worden ontkend of de ander wordt beschuldigd van gedrag dat helemaal niet klopt.
Soms gebeurt dit bewust, maar lang niet altijd. Sommige mensen zijn zelf opgevoed in een omgeving waarin manipulatie normaal was. Ze weten simpelweg niet beter en geven het gedrag door zonder dat ze het doorhebben. Anderen denken echt dat ze het beste met je voor hebben.
De gevolgen voor je zelfbeeld
Als je jarenlang hoort dat jouw gevoel niet klopt, dan ga je uiteindelijk twijfelen aan wie je bent. Je denkt dat je het probleem bent. Dat je altijd moet oppassen, altijd rekening moet houden met anderen, en vooral niet moeilijk moet doen.
Veel volwassenen die op latere leeftijd vastlopen, bijvoorbeeld door een burn-out of relatieproblemen, ontdekken dat de oorzaak vaak ligt in oude patronen uit het gezin. Ze hebben zichzelf aangeleerd dat hun gevoel er niet mag zijn. Pas door therapie of gesprekken met betrouwbare mensen zien ze hoe diep dat is ingesleten.
Psychologen leggen uit dat de manier waarop familieleden vroeger met je spraken, invloed heeft op hoe je nu tegen jezelf praat. Als je als kind vaak werd neergezet als lastig of gevoelig, dan kun je dat beeld blijven herhalen in je hoofd. Zonder dat je het doorhebt.
Tijd om het patroon te doorbreken
Zelfs als je jeugd al lang achter je ligt of je ouders niet meer leven, is het waardevol om terug te kijken. Vooral als je merkt dat je zelf bepaalde patronen herhaalt. Misschien pleeg je jezelf steeds, durf je geen grenzen aan te geven, of voel je je schuldig als je ‘nee’ zegt.
Het begint met herkenning. Door te lezen over gaslighting en erover te praten, leer je patronen herkennen. Daarna kun je nadenken over je volgende stap. Dat kan een gesprek zijn met je familie, maar dat hoeft niet. Want vaak zal de gaslighter zelf geen verantwoordelijkheid nemen.
Je kunt ook besluiten om de dynamiek te stoppen. Door niet meer mee te gaan in de strijd om erkenning. Door jouw gevoel serieus te nemen, zonder dat je daarvoor toestemming nodig hebt van een ander. Dat geeft kracht en rust.
Zo herken je gaslighting
• De ander heeft een beeld van jou dat jij zelf niet herkent.
• Je wordt beschuldigd van gedrag dat je niet herkent.
• Je voelt je vaak klein of schuldig in het contact.
• Je moet jezelf steeds verdedigen in gesprekken.
• Je denkt vaak dat jij het probleem bent.
• De ander doet alsof jij nog steeds een kind bent.
• Je krijgt nooit erkenning voor jouw gevoelens of ervaringen.
Praktische tips om ermee om te gaan
• Luister naar je gevoel: voel je je ongemakkelijk of klein gemaakt? Neem dat serieus en probeer het te benoemen.
• Zoek steun: praat met mensen die je vertrouwt en die jou serieus nemen.
• Houd gesprekken bij: schrijf op wat er gezegd is en hoe dat voelde, zo zie je patronen sneller.
• Erken je eigen waarheid: wat jij voelt of ervaart is echt, ook als de ander dat ontkent.
• Bereid gesprekken voor: als je iets wil bespreken, bedenk dan goed wat je wil zeggen en hoe.
• Trek je grenzen: bedenk van tevoren wat je doet als het gesprek niet goed gaat of als het te zwaar voelt.
Jij mag kiezen wat goed is voor jou
De belangrijkste stap is om te beseffen dat jouw gevoel ertoe doet. Jij bent niet lastig of raar. Jij hebt het recht om je eigen grenzen aan te geven, ook binnen je familie. En als dat niet wordt gerespecteerd, dan mag jij kiezen voor afstand. Je hoeft niemand meer te overtuigen. Wat jij voelt, telt. Altijd.
Bron: Libelle
