Veel mensen denken dat narcisme alleen bij volwassenen voorkomt, maar psychologen zien de eerste signalen soms al bij jonge kinderen. Hoe ouders hun kind opvoeden speelt daarbij een belangrijke rol. Een kind moet zich geliefd voelen, maar ook leren dat de wereld niet om hem alleen draait. Zonder die balans kan een ongezonde persoonlijkheid ontstaan.
Opvoeding heeft grote invloed
Onderzoek van de Universiteit van Amsterdam laat zien dat opvoeding invloed heeft op de kans dat een kind narcistische trekken ontwikkelt. Honderden kinderen tussen de zeven en twaalf jaar werden gevolgd. Ouders die hun kind structureel zagen als beter dan anderen, kregen vaker kinderen die narcisme vertoonden. Het kind voelde zich dan voortdurend belangrijker dan zijn omgeving.
Opvallend genoeg bleek het ontbreken van warmte geen risicofactor te zijn. Liefde en geborgenheid helpen juist om een gezonde eigenwaarde te ontwikkelen. Maar een kind overdreven speciaal behandelen vergroot de kans dat het zichzelf boven anderen plaatst. Daarmee ontstaat sneller een kwetsbaar evenwicht dat later tot problematisch narcisme kan leiden.
Het belang van grenzen in de vroege jaren
Zelfs in de peutertijd speelt dit al een rol. In deze leeftijdsfase ontdekt een kind dat het een eigen persoon is. Deze zogenoemde separation-individuation fase leert het kind omgaan met frustratie en teleurstellingen. Ouders moeten in deze periode duidelijke grenzen stellen, zodat het kind leert dat niet alles mag of kan.
Wanneer die grenzen ontbreken, kan een peuter het gevoel krijgen dat hij alles onder controle heeft. Dat lijkt onschuldig, maar dit gevoel van almacht kan uitgroeien tot een onaantastbaar zelfbeeld. Dit vormt een belangrijke basis voor narcistische trekken die later moeilijk te corrigeren zijn.
Erfelijkheid en opvoeding werken samen
Wetenschappers benadrukken dat narcisme niet alleen door opvoeding ontstaat. Erfelijke aanleg speelt ook een rol. Studies met tweelingen laten zien dat meer dan de helft van de verschillen in narcistische kenmerken genetisch verklaard kan worden. Sommige kinderen hebben dus van nature een grotere kans om narcisme te ontwikkelen.
Toch bepaalt de omgeving vaak hoe sterk die aanleg naar voren komt. Als ouders hun kind voortdurend overwaarderen, kan dat de genetische aanleg versterken. Maar liefdevolle begeleiding, duidelijke grenzen en eerlijke feedback kunnen juist bescherming bieden. Het is dus de combinatie van nature en nurture die bepaalt of een kind gezonde trots ontwikkelt of problematisch narcisme.
Gezonde trots of ongezond narcisme
Niet elk kind dat zichzelf geweldig vindt, groeit uit tot een narcist. Het is normaal dat kinderen in hun ontwikkeling trots zijn en bewondering zoeken. Ambitie, het gevoel bijzonder te zijn en trots horen bij een gezonde groei. Deze eigenschappen helpen een kind om vertrouwen te krijgen in zichzelf en nieuwe uitdagingen aan te gaan.
Het verschil zit in de manier waarop een kind leert omgaan met falen en kritiek. Kinderen die nooit teleurstellingen ervaren of altijd op een voetstuk staan, hebben later vaak moeite met zelfvertrouwen. Ze raken sneller gekwetst en vinden kritiek ondraaglijk. Daar ligt de scheidslijn tussen gezonde trots en schadelijk narcisme.
Wat ouders kunnen doen
Ouders hoeven niet bang te zijn dat liefde narcisme veroorzaakt. Integendeel, liefde en warmte zijn noodzakelijk voor een gezond zelfbeeld. Het gaat vooral om de manier waarop die liefde wordt gegeven. Waardeer je kind voor wat het doet, niet omdat het zogenaamd altijd speciaal is. Zo leert het kind realistisch naar zichzelf te kijken.
Grenzen stellen is minstens zo belangrijk. Laat je kind ervaren dat niet alles lukt en dat teleurstellingen erbij horen. Leer het omgaan met kritiek en geef het ruimte om zelfstandig keuzes te maken. Daarmee ontwikkelt een kind een steviger basis voor de toekomst.
Een belangrijke tip is om niet alleen prestaties te waarderen, maar ook eerlijkheid en vriendelijkheid. Wanneer kinderen merken dat eigenschappen als zorgzaamheid net zo belangrijk zijn als succes, leren ze breder naar zichzelf en anderen kijken. Zo voorkom je dat gezonde trots omslaat in problematisch narcisme en bouw je aan een evenwichtige persoonlijkheid.
Bron: Metronieuws
