Iedereen kent het wel: de typische geur van vers gemaaid gras. Voor veel mensen roept het herinneringen op aan de zomer, aan tuinklussen of gewoon een frisse geur van buitenlucht. Toch zit er achter die geur meer dan je zou denken. Wetenschappers hebben onderzocht waar die geur vandaan komt en welke effecten het kan hebben op de natuur en zelfs op het milieu. Wat blijkt? Die frisse geur heeft ook een schaduwzijde.
Gras heeft van zichzelf geen sterke geur
Gras ruikt eigenlijk nergens naar als het gewoon in de tuin groeit. Anders dan kruiden zoals tijm, munt of rozemarijn, verspreidt gras geen geur om zich te beschermen tegen dieren. Veel kruiden hebben die geuren juist ontwikkeld om te voorkomen dat ze worden opgegeten voordat ze zaadjes kunnen maken.
Gras daarentegen groeit snel terug, zelfs als het wordt opgegeten of gemaaid. Daarom heeft het geen geur nodig om zichzelf te beschermen. Maar zodra gras beschadigd wordt – bijvoorbeeld door een grasmaaier of door koeien die eraan knabbelen – dan ruiken we ineens een hele sterke geur. Hoe komt dat?
De geur komt door schade aan de plant
Als gras geknipt of beschadigd wordt, komen er vluchtige stoffen vrij. Deze worden ook wel VOS genoemd: vluchtige organische stoffen. Denk aan stoffen als methanol, ethanol, aceton en aceetaldehyde. Deze stoffen helpen het gras zichzelf te herstellen.
Ze zorgen ervoor dat nieuwe cellen zich sneller vormen op de plek waar het gras beschadigd is. Ook houden ze schadelijke bacteriën en schimmels op afstand. Het vrijlaten van deze stoffen is dus eigenlijk een manier van de plant om zichzelf te genezen. Het is een soort eerste hulp bij een wondje.
Planten hebben verschillende geuren
In 2010 deden twee wetenschappers, Ian Baldwin en Silke Allmann, een interessant onderzoek naar deze geurstoffen. Ze ontdekten dat planten niet altijd hetzelfde ruiken als ze beschadigd worden. De geur die vrijkomt hangt af van de manier waarop de schade ontstaat.
Als een tabaksplant bijvoorbeeld doorboord werd met een naald én daarna ingewreven werd met het speeksel van een insect, kwam er een andere geur vrij dan wanneer diezelfde plant alleen maar nat werd gemaakt met water. Planten kunnen dus heel precies reageren op wat hen overkomt.
Sommige dieren, zoals bepaalde insecten of roofdieren die op die insecten jagen, zijn supergevoelig voor die geuren. Voor hen is de geur een soort hint: hier is voedsel te vinden. Het is dus een manier van communiceren binnen de natuur.
Planten geven elkaar een waarschuwing
Wat nóg opmerkelijker is: planten kunnen elkaar ‘waarschuwen’ via geur. Als een plant merkt dat een buurplant wordt aangevallen – bijvoorbeeld doordat die zijn bloemknoppen verliest – dan kan hij daarop reageren. Hij kan bijvoorbeeld energie en voedingsstoffen naar zijn wortels sturen in plaats van naar de bloemen, zodat hij zijn overlevingskansen vergroot.
De geur van vers gemaaid gras zou dus ook een alarmsignaal kunnen zijn. Het gras waarschuwt andere grassprieten: pas op, er komt iets aan dat gevaarlijk is. Dit gebeurt vaak al binnen enkele minuten. Zo kan het andere gras zich beter voorbereiden, bijvoorbeeld door stoffen aan te maken die het minder smakelijk maken voor grazers of insecten.
Je zou het kunnen vergelijken met angstzweet bij mensen. Ook mensen gaan zweten als ze bang zijn of zich bedreigd voelen. Het is een manier om je voor te bereiden op gevaar.
Veel mensen houden van die geur, maar waarom?
Veel mensen vinden de geur van gemaaid gras heerlijk. Sommige theesoorten worden zelfs gekozen vanwege hun ‘grassige’ smaak. Toch is het niet zo dat mensen van nature dol zijn op die geur. Volgens onderzoeker Baldwin komt het vooral doordat de geurstoffen in grote hoeveelheden vrijkomen.
Als je veel gras tegelijk maait, komt er een wolk van geur vrij die heel sterk ruikt. Die sterke concentratie zorgt ervoor dat we het opmerken en het als aangenaam ervaren. Het is een beetje zoals met parfum: je ruikt het goed omdat het sterk is, niet omdat je lichaam er speciaal op is afgestemd.
Geur van gras is niet zo onschuldig
Toch is die geur niet alleen maar fijn. In 2002 ontdekten Australische onderzoekers dat de geurstoffen die vrijkomen bij het maaien van gras ook een nadeel hebben. Sommige van die stoffen, zoals aceton, kunnen bijdragen aan de vorming van smog – vooral in steden.
Het effect is klein, maar niet onbelangrijk. Jaarlijks zorgen de stoffen uit gemaaid gras voor ongeveer 2 procent van de vluchtige stoffen in de lucht in een stad. Op zonnige zomerdagen, wanneer veel mensen hun gras maaien, kan dat oplopen tot 5 procent. Dat is dus best wat, zeker als je bedenkt dat we die geur meestal als fris en natuurlijk ervaren.
Smog ontstaat vooral als deze vluchtige stoffen reageren met zonlicht en stikstofoxiden (die bijvoorbeeld uit auto’s komen). Dan ontstaan er schadelijke stoffen in de lucht die slecht zijn voor onze longen.
Niet giften, wel iets om op te letten
Gelukkig zijn de stoffen uit gemaaid gras niet direct giftig voor mensen. Als jij in je tuin gras maait, hoef je je geen zorgen te maken dat je er ziek van wordt. Zelfs bij het eten van rauwe groenten komen deze stoffen vrij – en dat is volkomen normaal.
Toch is het belangrijk om te bedenken dat ook natuurlijke processen, zoals gras maaien, bijdragen aan de luchtvervuiling. Niet omdat gras zelf zo schadelijk is, maar omdat alles bij elkaar opgeteld invloed heeft op het milieu.
Daar komt nog bij dat het vaak niet alleen het gras zelf is dat vervuilende stoffen uitstoot, maar ook de grasmaaier die je gebruikt. Benzinegrasmaaiers stoten bijvoorbeeld uitlaatgassen uit die veel schadelijker zijn dan de geur van gras zelf. En ook andere menselijke activiteiten, zoals autorijden, verf gebruiken of koken, zorgen voor veel meer vluchtige stoffen in de lucht dan gemaaid gras.
Mileubewuster met je tuin omgaan
Als je je zorgen maakt over je ecologische voetafdruk, kun je een paar simpele dingen doen:
Gebruik een elektrische of handmatige grasmaaier in plaats van een benzinemaaier.
Maai minder vaak je gras. Laat het gras wat langer groeien – dat is ook beter voor insecten zoals bijen.
Laat een stukje van je tuin ‘wild’ groeien, zonder dat je het steeds onderhoudt.
Kies voor planten die minder water of verzorging nodig hebben en die lokaal groeien.
Zo kun je blijven genieten van de frisse geur van je tuin, zonder dat je onbedoeld bijdraagt aan luchtvervuiling.
De natuur is slim!
Wat dit artikel vooral duidelijk maakt, is hoe slim de natuur eigenlijk in elkaar zit. Planten communiceren met elkaar via geur, beschermen zich tegen aanvallers en herstellen zichzelf als ze beschadigd raken. Zelfs iets simpels als de geur van gras blijkt een heel verhaal te vertellen over hoe planten reageren op hun omgeving.
Dus de volgende keer dat je de geur van vers gemaaid gras ruikt, weet je dat je eigenlijk getuige bent van een natuurlijke alarmreactie – én dat je tuin op dat moment een klein beetje bijdraagt aan de luchtkwaliteit in jouw buurt. Het is een mooi voorbeeld van hoe alles in de natuur met elkaar verbonden is, en dat zelfs iets kleins als een grassprietje een groter verhaal vertelt.
