De herfst brengt prachtige kleuren, warme chocolademelk en knusse avonden met zich mee. Toch is dit seizoen voor veel mensen ook een periode waarin hun energiepeil daalt en hun humeur zakt. Zodra de dagen korter worden, voelen velen zich moe, futloos en wat somberder dan normaal. Psycholoog Frederike Mewe legt uit waarom dat gebeurt en wat je kunt doen om beter door deze donkere maanden te komen.
Waarom je juist in de herfst minder energie hebt
De herfstdip komt vaker voor dan je denkt. Uit onderzoek van de Universiteit Groningen blijkt dat één op de vijf Nederlanders hier last van heeft. Het gaat niet om een depressie, maar om een tijdelijke vermoeidheid en neerslachtigheid die samenhangt met het gebrek aan daglicht. Volgens psycholoog Mewe is het een milde vorm van de winterdepressie. “Je voelt je moe en hebt minder energie, maar meestal kun je nog wel de dingen doen die je moet doen,” legt ze uit.
De klachten lijken sterk op die van een depressie, maar duren korter en verdwijnen vanzelf zodra de dagen langer worden. Veel mensen merken dat ze in deze periode meer slapen, maar toch moe blijven. Ook de eetlust verandert: je hebt plots zin in koolhydraten, zoals pasta, brood en vooral gerechten met gesmolten kaas. Het is geen toeval dat comfortfood in de herfst extra aantrekkelijk lijkt.
Vrouwen blijken drie tot vier keer vaker last te hebben van een herfstdip dan mannen. Mewe verklaart dit door hormonale verschillen. “Vrouwen hebben in deze periode vaak een lager serotonineniveau, het hormoon dat invloed heeft op geluk en stemming. Daarnaast daalt het oestrogeen, wat kan zorgen voor meer schommelingen in hoe je je voelt.” Ook piekeren vrouwen vaak meer, wat de somberheid kan versterken.
Hoe minder licht je biologische klok in de war brengt
De belangrijkste oorzaak van de herfstdip ligt volgens onderzoekers in het tekort aan zonlicht. Zodra de dagen korter worden, maakt het lichaam meer van het slaaphormoon melatonine aan. Normaal gebeurt dit alleen ’s avonds, maar bij sommige mensen blijft het ook overdag doorgaan. Hierdoor raakt hun interne klok uit balans, waardoor ze zich moe, traag en futloos voelen.
Het gebrek aan licht beïnvloedt niet alleen je energie, maar ook je stemming. Je lichaam krijgt minder prikkels om wakker te blijven, en daardoor voel je je minder alert. Mensen die gevoelig zijn voor seizoensveranderingen ervaren dit effect sterker dan anderen. Genetische aanleg speelt dus ook een rol.
Stress, een onregelmatig slaapritme of ongezonde voeding kunnen het probleem verergeren. Wie te weinig beweegt en te veel binnen blijft, voelt zich sneller uitgeput. Toch kun je met een paar aanpassingen veel doen om de herfst beter door te komen.
Wat je kunt doen tegen een herfstdip
Volgens Mewe begint het allemaal met acceptatie. “Veel mensen willen hun gevoelens wegduwen, maar het is beter om te erkennen dat je even minder energie hebt,” zegt ze. “Door te accepteren wat je voelt, geef je jezelf ruimte om te herstellen.”
Een goede eerste stap is om in contact te blijven met anderen. Mensen met een herfstdip hebben de neiging zich terug te trekken, maar juist praten kan helpen. Door te delen wat je voelt, merk je vaak dat je niet de enige bent. Het lucht op en kan je helpen om er milder naar te kijken.
Lichttherapie kan ook effectief zijn. Steeds meer mensen gebruiken een speciale lamp die daglicht nabootst. Het helpt om je biologische klok te resetten en je lichaam wakker te houden. “Het klinkt misschien vreemd, maar een half uur per dag voor zo’n lamp zitten kan echt verschil maken,” vertelt Mewe. Mensen merken vaak binnen een week dat ze zich energieker voelen en beter slapen.
Daarnaast is buitenlucht belangrijker dan je denkt. Zelfs op grijze dagen bevat daglicht nog genoeg energie om je lichaam te stimuleren. Een wandeling van een halfuur kan al wonderen doen. “De natuur verlaagt het stresshormoon cortisol en zorgt dat je lichaam vitamine D aanmaakt,” zegt Mewe. “Dat heeft een positief effect op je humeur.”
Beweging is minstens zo belangrijk. Wie dagelijks beweegt, merkt vaak dat de vermoeidheid juist afneemt. Fietsen of wandelen helpt niet alleen tegen stress, maar verhoogt ook de productie van gelukshormonen. “Het effect van beweging is vergelijkbaar met dat van antidepressiva,” aldus Mewe. “Je hersenen maken nieuwe verbindingen aan en je voelt je beter over jezelf.”
De herfst als tijd om naar binnen te keren
Een herfstdip is niet alleen iets negatiefs. Volgens Mewe kan het ook een kans zijn om beter naar jezelf te luisteren. “De herfst is van nature een periode waarin alles vertraagt,” zegt ze. “In de natuur zie je dat planten zich terugtrekken en dieren zich voorbereiden op rust. Het is logisch dat mensen dat ritme ook voelen.”
In plaats van jezelf te forceren om op volle kracht door te gaan, kun je de herfst gebruiken om gas terug te nemen. Gun jezelf wat meer rust, geniet van kleine momenten en wees niet te streng voor jezelf. “Een herfstdip hoort een beetje bij het seizoen,” legt Mewe uit. “Het is een periode van loslaten en reflectie. Als je dat accepteert, kan het zelfs een rustgevende tijd worden.”
Door bewuster te leven en goed voor jezelf te zorgen, wordt de herfst minder iets om tegenop te zien en meer iets om doorheen te groeien. Zie het als een seizoen waarin je energie zich herstelt voor het nieuwe jaar.
Kleine dingen die een groot verschil maken
Wil je actief iets doen tegen je herfstdip? Begin dan met simpele gewoontes. Sta op tijd op en probeer overdag zoveel mogelijk licht te vangen. Open de gordijnen zodra je wakker wordt en maak een korte ochtendwandeling.
Investeer in een lichttherapielamp als je veel binnen werkt. Het helpt om je natuurlijke ritme te behouden. Ook gezonde voeding doet veel. Eet seizoensproducten zoals pompoen, appels en noten, en vermijd te veel suiker. Dat voorkomt energiedips overdag.
Neem daarnaast tijd voor ontspanning. Plan gezellige momenten met vrienden, lees een goed boek of neem een warm bad. Kleine rituelen zorgen ervoor dat je de herfst niet alleen overleeft, maar ook echt beleeft.
En tot slot: blijf lachen. Humor is een krachtig wapen tegen somberheid. Kijk een grappige film, luister naar muziek die je blij maakt of denk terug aan leuke herinneringen. Lachen ontspant je lichaam en maakt dat je je lichter voelt.
De herfst zal altijd kortere dagen en grijze luchten brengen, maar hoe je ermee omgaat, maakt het verschil. Door wat bewuster te leven, genoeg licht en beweging te krijgen en jezelf niet te hard te pushen, kom je niet alleen door de herfst heen — je leert er ook van te genieten. En dat is misschien wel het mooiste medicijn tegen elke herfstdip.
