Je ziet het steeds vaker voorbij komen op gezondheidsfora en op websites over alternatieve geneeskunde: waarschuwingen voor zonnebrandcrème. Er wordt gezegd dat deze crèmes kankerverwekkend zouden zijn, nanodeeltjes zouden bevatten die je huid binnendringen, en zelfs je hormonen zouden kunnen verstoren. De vraag is: moeten we hier echt bezorgd over zijn? We kijken naar wat onafhankelijke experts zeggen over de veiligheid van zonnebrandcrèmes.
Twee soorten filters
Zonnebrandcrèmes beschermen je huid tegen schadelijke uv-straling met speciale zonnefilters. Deze filters zorgen ervoor dat de uv-stralen minder schade veroorzaken. Zo verklein je de kans op verbranding, vroegtijdige huidveroudering en huidkanker.
Er bestaan grofweg twee soorten zonnefilters:
Chemische filters – deze nemen de uv-straling op en zetten die om in warmte.
Minerale filters – zoals zinkoxide en titaniumdioxide, die de straling juist weerkaatsen alsof je huid een spiegel is.
Beide soorten worden wereldwijd gebruikt. Chemische filters trekken sneller in de huid en laten geen witte waas achter, wat veel mensen prettig vinden. Minerale filters blijven meer op de huid liggen en zijn vaak populair bij mensen met een gevoelige huid of bij kleine kinderen, omdat ze milder zouden zijn.
Zinkoxide
Een van de bekendste minerale filters is zinkoxide. Toch krijgt juist deze stof steeds vaker kritiek. Dat komt vooral doordat sommige varianten nanodeeltjes bevatten. Dat zijn heel kleine deeltjes die, volgens critici, misschien door je huid heen je lichaam in kunnen komen.
Er wordt online gesuggereerd dat dit schade aan cellen zou veroorzaken, kanker kan opwekken of invloed heeft op je hormonen. Vooral zonnebrandcrèmes met nano-zinkoxide worden op sociale media regelmatig negatief besproken.
Wat zeggen deskundigen?
Dermatoloog Marlies Wakkee van het Erasmus MC maakt zich zorgen over deze negatieve berichten. Volgens haar kijkt de Europese Unie zorgvuldig naar de veiligheid van zonnebrandmiddelen. Er wordt bepaald welke uv-filters veilig zijn en in welke hoeveelheden ze gebruikt mogen worden.
Onderzoek laat zien dat nanodeeltjes in zonnebrandcrèmes bijna niet door de huid heen kunnen. De Europese Commissie concludeert daarom dat deze crèmes veilig zijn.
Bescherming is meer dan alleen smeren
Wakkee benadrukt dat er in de wetenschap geen twijfel is: verbranding van de huid is veel gevaarlijker dan de mogelijke risico’s van zonnebrandcrème. Een goede bescherming tegen de zon is daarom heel belangrijk. Maar volgens haar gaat dat verder dan alleen smeren. Ook beschermende kleding dragen en in de schaduw blijven, zijn belangrijke manieren om je huid te beschermen.
Misverstanden over oorzaak en verband
Waarom zijn mensen dan toch bang voor zonnebrandcrème? Wakkee denkt dat dit komt doordat steeds meer mensen letten op wat ze in hun lichaam stoppen én op wat ze op hun huid smeren.
Toch ontstaat er online vaak verwarring over oorzaak en verband. Zo wordt er weleens gezegd dat zonnebrandcrème huidkanker veroorzaakt. In werkelijkheid gaat het vaak om mensen die veel smeren, omdat ze veel in de zon zijn. Ze voelen zich beschermd en blijven langer in de zon dan goed is. Daardoor lopen ze juist meer risico op huidkanker. Het probleem zit dus in het gedrag, niet in de crème zelf.
Hoe zit het nu met die nanodeeltjes?
In Nederland zijn veel zonnebrandcrèmes met zinkoxide ‘non-nano’. Dat betekent dat de deeltjes groot genoeg zijn om op de huid te blijven en niet in de huid trekken. Deze crèmes laten vaak een witte waas achter, waardoor je meteen ziet waar je hebt gesmeerd.
Niet iedereen vindt dat mooi of prettig. Daarom hebben fabrikanten ook nano-varianten ontwikkeld, die transparanter zijn en vaak een hogere beschermingsfactor bieden. Maar dat zijn dus de versies waarover sommige mensen zich zorgen maken.
Resultaten uit onderzoek
Uit verschillende grote onderzoeken blijkt dat nanodeeltjes van zinkoxide en titaniumdioxide niet in de levende huidlagen terechtkomen. Ze blijven op het huidoppervlak liggen. Ook is er geen bewijs gevonden dat ze schadelijk zijn voor huidcellen, zelfs niet bij een gevoelige huid.
Voorzichtig met sprays
Bij zonnebrandsprays ligt het iets anders. Daar bestaat wel bezorgdheid over, omdat nanodeeltjes in de lucht kunnen blijven hangen en je die kunt inademen. Je longen zijn gevoeliger voor zulke kleine deeltjes dan je huid. Daarom zijn sprays met nanodeeltjes in de Europese Unie verboden.
Ook chemische filters krijgen kritiek
Niet alleen minerale filters worden bekritiseerd. Er zijn ook zorgen over sommige chemische filters, zoals oxybenzone en octinoxaat. Deze filters dringen makkelijker in de huid en zetten uv-straling om in warmte. Ze werden vroeger veel gebruikt, vooral in zonnebrand uit de jaren ’90 en 2000, omdat ze goedkoop en effectief waren en geen witte waas achterlieten.
Sinds 2015 zijn er twijfels over mogelijke hormonale effecten en schade aan het milieu. Veel fabrikanten zijn daarom overgestapt op mildere alternatieven.
Wakkee legt uit dat het bewijs voor hormonale verstoring vooral komt uit proeven met zwangere muizen, waarbij de stof via het voer werd toegediend. Bij mensen is nooit aangetoond dat deze filters schadelijk zijn voor de gezondheid.
Wat is nu echt belangrijk?
Huidkanker is wereldwijd een van de snelst groeiende vormen van kanker. Volgens dermatologen is het daarom cruciaal om je huid goed te beschermen. Een zonnebrandcrème met minstens SPF 30 is een van de beste manieren om het risico te verlagen.
Maar het blijft belangrijk om ook andere maatregelen te nemen, zoals het vermijden van felle zon tussen 12.00 en 15.00 uur, het dragen van een hoed of pet en regelmatig opnieuw smeren, vooral na zwemmen of zweten.
Wat als je toch bezorgd bent?
Binnen de Europese Unie zijn fabrikanten verplicht om op het etiket te zetten als een ingrediënt voor meer dan de helft uit nanodeeltjes bestaat. Je ziet dat aan het woord ‘(nano)’ achter de naam, bijvoorbeeld ‘Zinc Oxide (nano)’. Bij producten van buiten de EU hoeft dat niet altijd op het etiket te staan. Wees dus extra voorzichtig als je zonnebrand koopt van buitenlandse webshops of op vakantie.
Extra achtergrond over veilig zonnen
Omdat er veel misverstanden bestaan over zonnebrand, geven experts nog een paar belangrijke tips:
Smeer ruim op: de meeste mensen gebruiken te weinig crème, waardoor de SPF niet klopt.
Herhaal regelmatig: minstens elke twee uur, en vaker bij zwemmen of zweten.
Vergeet moeilijke plekjes niet: oren, nek, voeten en de achterkant van je handen worden snel vergeten.
Kies een breed spectrum: zo ben je beschermd tegen zowel UVA- als UVB-straling.
Daarnaast is het goed om te weten dat zonnebrandcrème geen volledige bescherming biedt. Ook met een hoge factor kun je verbranden als je te lang in de zon blijft. Zonnebrand moet dus altijd onderdeel zijn van een totaalpakket aan zonbescherming.
Bron: radar