Vroeger vonden mensen het beschamend om naar een psycholoog te gaan, maar tegenwoordig is dat heel normaal geworden. Toch betekent dat niet dat iedereen met een probleem meteen in therapie hoeft. De vraag is: waar ligt de grens tussen ‘even niet lekker in je vel zitten’ en een probleem waarvoor professionele hulp nodig is?
Marjorie (59) weet daar inmiddels alles van. Toen haar dochter vertelde dat ze zwanger was, voelde ze niet de blijdschap die ze had verwacht. Ze was uitgeput. Ze zorgde al voor haar zoon met autisme en haar hulpbehoevende schoonmoeder, en het vooruitzicht om nu ook klaar te moeten staan voor haar dochter en kleinkind brak haar op. “Ik sliep wekenlang nauwelijks,” vertelt ze. Toen haar familie haar noodkreet niet hoorde, vond ze steun bij een vriend. In hun gesprekken kwamen oude herinneringen naar boven — een moeilijke jeugd die ze jarenlang had weggestopt. “Hij zei tegen me: ‘Je hebt trauma’s, je moet hulp zoeken.’ En dat was het moment dat ik besefte dat ik het niet alleen kon.”
De schaamte is verdwenen, maar de drempel blijft
Uit cijfers van het Trimbos-instituut blijkt dat het aantal mensen met psychische klachten flink is toegenomen. In 2022 gaf bijna de helft van de volwassenen aan ooit een psychische aandoening te hebben gehad. Tien jaar eerder was dat nog veel minder. Volgens neuropsycholoog Rudolf Ponds heeft dat deels te maken met het verdwijnen van het taboe op mentale gezondheid. “Bekende Nederlanders die open praten over hun problemen hebben geholpen om de drempel te verlagen,” zegt hij. “Steeds meer mensen beseffen dat een gezonde geest net zo belangrijk is als een gezond lichaam.”
Toch is onze maatschappij veeleisender dan ooit. Sociale media zorgen ervoor dat we continu geconfronteerd worden met andermans succes. Mensen willen een goedlopende carrière, een gelukkig gezin en een perfect sociaal leven. “Hoe hoger de lat, hoe groter de kans op teleurstelling,” legt Ponds uit. Dat maakt dat meer mensen met stress, angst of somberheid worstelen.
Uit onderzoek blijkt dat angststoornissen het vaakst voorkomen, gevolgd door depressies en stemmingsstoornissen. Vrouwen krijgen iets vaker met psychische problemen te maken dan mannen. Mannen kampen daarentegen vaker met verslaving of ADHD. Jongvolwassenen zijn het meest kwetsbaar: meer dan de helft van de 25- tot 34-jarigen heeft ooit mentale klachten ervaren.
Lange wachtlijsten en het grijze gebied
Ondanks dat therapie normaler is geworden, blijven de wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg groeien. Meer dan 97.000 mensen wachten momenteel op hulp, en ruim de helft daarvan al langer dan wenselijk. Dat komt deels door jarenlange bezuinigingen, maar ook doordat meer mensen hulp zoeken — soms misschien te vroeg.
“Het is lastig te bepalen wanneer iemand echt psychische hulp nodig heeft,” zegt Ponds. “Je kunt iemands geest niet op een scan zien. We moeten afgaan op het verhaal.” Volgens hem is het normaal om verdrietig te zijn na een verlies of een stressvolle periode. “Pas als die gevoelens niet meer verdwijnen, je nergens meer van kunt genieten of je werk niet meer lukt, dan is het tijd om hulp te zoeken.”
Psycholoog Sabine Klaver weet uit eigen ervaring hoe moeilijk dat onderscheid kan zijn. Ze werkte zelf als therapeut, maar merkte op een dag dat ze steeds somberder werd. “Ik dacht steeds: anderen hebben het erger, dus ik stel me aan.” Ze probeerde zichzelf te helpen met boeken, meditatie en wandelen, maar het hielp niet. “Toen ik eindelijk naar de huisarts ging, werd mijn probleem onderschat. Ik leek namelijk vrolijk en sterk, maar van binnen ging het slecht.”
Na jaren van uitstel durfde ze eindelijk hulp te vragen. Haar therapie was zwaar, maar ook helend. “Ik had gehoopt dat ik eerder aan de bel had getrokken,” zegt ze. Inmiddels gebruikt ze haar eigen ervaringen om anderen te helpen. “Mensen wachten vaak te lang, omdat ze denken dat ze het zelf moeten kunnen. Dat is precies waarom veel klachten verergeren.”
Wanneer praten echt helpt
Niet iedereen hoeft in therapie te gaan om beter in zijn vel te zitten. Soms is praten met vrienden, familie of een vertrouwenspersoon al genoeg. Toch is het belangrijk dat je die gesprekken goed voorbereidt. Als je merkt dat je moeite hebt om open te zijn, kun je opschrijven wat je dwarszit. Ook kan het helpen om aan te geven welke onderwerpen je liever vermijdt.
Sommige mensen vinden het fijn om een codewoord af te spreken met hun omgeving, zodat ze duidelijk kunnen maken wanneer ze niet willen praten over hun problemen. Openheid helpt, maar het moet wel op jouw tempo gebeuren.
Marianne (53) koos er juist bewust voor om op tijd hulp te zoeken. Toen ze hoorde dat ze dezelfde erfelijke kankermutatie had als haar moeder en zus, wilde ze voorkomen dat ze zou instorten. “Ik wilde niet dat mijn verdriet anderen zou belasten,” vertelt ze. “Bij de psycholoog kon ik alles kwijt zonder dat iemand me probeerde te troosten.” Die gesprekken bleken waardevol. “Elke sessie begon ik met huilen, maar aan het einde had ik inzichten die me verder hielpen.”
Ze ontdekte dat ze zelf ook een rol speelde in hoe mensen met haar omgingen. “Ik klaagde dat niemand vroeg hoe het met me ging, maar ik deelde zelf ook weinig. Sinds ik opener ben, krijg ik meer begrip en mooie gesprekken terug.”
De balans tussen zelfzorg en therapie
Volgens Klaver is therapie pas nodig als je dagelijks leven echt wordt beïnvloed. “Niemand gaat voor zijn plezier naar therapie,” zegt ze. “Het is intens, confronterend en soms pijnlijk. Maar als je klachten je beperken, dan is het noodzakelijk.” Ze begrijpt wel dat sommige mensen vinden dat er tegenwoordig te veel over mentale gezondheid wordt gepraat. “Het is goed dat we open zijn, maar niet elk moeilijk moment betekent dat je een stoornis hebt.”
Ze waarschuwt voor het achteloos gebruiken van termen als ‘trauma’ of ‘OCD’. “Dat maakt het lastiger voor mensen die echt met deze aandoeningen leven. Het is belangrijk dat we de ernst van psychische problemen blijven erkennen.”
Ponds benadrukt dat preventie de sleutel is. “We moeten kinderen al jong leren dat mentale gezondheid belangrijk is. Als mensen begrijpen hoe ze met emoties en stress kunnen omgaan, kunnen ze eerder hulp zoeken voordat problemen te groot worden.” Ook een coach of praatgroep kan helpen als de stap naar therapie te groot voelt.
Marjorie kijkt nu met een opgelucht gevoel terug op haar keuze om hulp te zoeken. Haar EMDR-therapie was zwaar, maar veranderde haar leven. “Ik heb geleerd om grenzen te stellen,” vertelt ze. “Vroeger zei ik overal ‘ja’ op, nu kies ik voor mezelf.” Haar zoon merkte het verschil meteen. “Hij zei: ‘Ik heb een veel betere moeder gekregen.’ Dat was het mooiste compliment dat ik kon krijgen.”
Praten helpt – maar op tijd beginnen helpt nog meer
De verhalen van Marjorie, Sabine en Marianne laten zien dat therapie niet iets is om je voor te schamen, maar ook niet iets wat je te snel moet aangrijpen. Soms is rust, praten of steun uit je omgeving genoeg. Maar als je merkt dat je leven stilstaat, je nachten slapeloos zijn en je emoties niet meer onder controle hebt, dan is het tijd om professionele hulp te zoeken.
Het belangrijkste is dat je het niet alleen hoeft te doen. Praten helpt, en vroeg beginnen maakt het verschil tussen overleven en echt leven.
Bron: Libelle
