Gezondheidsorganisaties in Europa slaan alarm over een besmettelijke bacterie die zich weer verspreidt: difterie. Deze ziekte, die bekendstaat om de opvallende zwelling van de hals – ook wel “stierennek” genoemd – is zeldzaam geworden dankzij vaccinaties. Toch worden er sinds 2023 opnieuw opvallend veel besmettingen gemeld. Vooral kwetsbare groepen lopen risico, en experts roepen op tot alertheid.
Sinds januari 2023 zijn er 234 gevallen van difterie gemeld in Europa. Dit blijkt uit cijfers van het Europese Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC). Difterie is een ernstige infectie die zonder snelle behandeling dodelijk kan zijn, vooral bij kinderen. De ziekte veroorzaakt een dikke grijs-witte laag achter in de keel, neus of op de tong. Ook ontstaan vaak koorts, keelpijn en ademhalingsproblemen. In ernstige gevallen zwelt de keel zo erg op dat ademen moeilijk wordt.
Wat difterie zo gevaarlijk maakt
Difterie wordt veroorzaakt door de Corynebacterium diphtheriae bacterie. Deze bacterie kan het lichaam op twee manieren aantasten: via de luchtwegen en via de huid. Bij luchtwegdifterie ontstaat er een dikke, plakkerige laag slijm in de keel en neus. Die laag belemmert het ademen en slikken. In ernstige gevallen zwellen de klieren in de hals op, wat zorgt voor het zogenaamde “stierennek”-effect. Hierdoor kan het zelfs levensbedreigend worden.
Als de huid wordt aangetast, ontstaan er etterige blaasjes op de handen, voeten of benen. Deze kunnen veranderen in grote wonden met rode, geïrriteerde randen. Vooral in gebieden met minder goede hygiëne komt deze huidvorm van difterie vaker voor.
Normaal gesproken komt difterie weinig voor in Europa. Sinds de jaren vijftig is het aantal besmettingen sterk afgenomen dankzij goede vaccinatieprogramma’s. Tussen 2009 en 2020 werden gemiddeld 21 gevallen per jaar gemeld. In 2022 veranderde dat plotseling: er werden dat jaar 320 gevallen geregistreerd. Het ECDC spreekt van een duidelijke stijging, vooral in Duitsland, Oostenrijk, het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland en Frankrijk.
Kwetsbare groepen lopen het meeste risico
Uit onderzoek blijkt dat de meeste besmettingen zijn ontstaan bij mensen die onderweg zijn naar Europa. Vaak gaat het om migranten die op hun reis in contact kwamen met de bacterie. In vluchtelingenkampen of opvangcentra is het risico op besmetting groter, omdat veel mensen dicht op elkaar leven en hygiënemaatregelen niet altijd toereikend zijn. Ook mensen zonder vaste woonplek, bewoners van tijdelijke opvangplekken of mensen die drugs gebruiken, lopen meer risico.
In 2023 werden er nog 165 besmettingen gemeld. In 2024 daalde dat naar 56, en in 2025 zijn er tot nu toe 13 nieuwe meldingen. Toch blijft waakzaamheid nodig, vooral omdat de bacterie nog steeds circuleert in minstens vijf EU-landen en Zwitserland. Volgens het ECDC blijft difterie zich in stilte verspreiden, vooral onder mensen die minder toegang hebben tot zorg en vaccinaties.
Bruno Ciancio, hoofd van de afdeling besmettelijke ziekten bij het ECDC, benadrukt dat dit zorgwekkend is. “Als de ziekte onopgemerkt blijft rondgaan in kwetsbare gemeenschappen, kan het uitgroeien tot een groter probleem,” zegt hij. “We moeten dus beter ons best doen om deze groepen te bereiken met vaccinaties en informatie.”
Symptomen en verspreiding van difterie
De eerste symptomen van difterie verschijnen meestal twee tot vijf dagen na besmetting. De belangrijkste signalen zijn een grijswitte aanslag in de keel, neus of op de tong, hoge koorts, keelpijn, gezwollen halsklieren en moeite met ademhalen of slikken. Als de huid geïnfecteerd raakt, kunnen er blaasjes ontstaan of diepe wonden met rode randen. Vooral mensen in landen met slechte hygiënische omstandigheden lopen dit risico.
Difterie wordt meestal overgedragen via hoesten, niezen of direct contact met iemand die besmet is. Maar ook het delen van spullen zoals bekers, kleding of beddengoed kan de bacterie verspreiden. In landen zoals het Verenigd Koninkrijk worden kinderen al sinds de jaren veertig standaard gevaccineerd tegen difterie. Daardoor is het risico voor de algemene bevolking laag.
Toch is het risico voor bepaalde groepen niet verdwenen. Het ECDC schat dat difterie onder kwetsbare mensen nog steeds kan opduiken. Zo zijn er “zakken” van mensen die niet gevaccineerd zijn, of mensen bij wie de bescherming is afgenomen.
Waarom snelle herkenning en vaccinatie belangrijk blijven
Een groot deel van de huidige artsen en verpleegkundigen heeft difterie nog nooit in het echt gezien. Door de goede vaccindekking komt de ziekte zo weinig voor, dat het herkennen van de symptomen lastiger wordt. Dat is volgens deskundigen een risico. Want bij luchtwegdifterie kan tot wel 10 procent van de patiënten overlijden, vooral als er geen snelle behandeling is.
Daarom is het belangrijk dat zorgverleners alert blijven. Als iemand symptomen heeft die lijken op difterie, moet er meteen actie ondernomen worden. Naast diagnose en behandeling moet ook de omgeving van de patiënt onderzocht worden om verdere verspreiding te voorkomen.
Vaccinatie blijft de beste manier om difterie onder controle te houden. Daarom dringt het ECDC erop aan om ook mensen in opvangcentra en andere risicogroepen goed te vaccineren. Dit vraagt om meer inzet van overheden, hulporganisaties en medische teams.
De situatie in Europa laat zien dat een oude ziekte zoals difterie zomaar kan terugkomen als we niet opletten. Vooral in tijden van migratie en sociale ongelijkheid kunnen bacteriën zich makkelijk verspreiden. Daarom blijft het belangrijk om te blijven vaccineren, te informeren en alert te zijn op signalen van ziekte.
Difterie is zeldzaam, maar zeker niet verdwenen. En zoals bij elke infectie geldt: hoe sneller je erbij bent, hoe groter de kans op herstel én het voorkomen van verdere besmettingen.
Bron: The Sun
