Een hartaanval of beroerte lijkt vaak plotseling te komen, maar dat is meestal niet zo. Nieuwe onderzoeken tonen aan dat de meeste mensen die later hart- en vaatziekten krijgen, al jaren eerder duidelijke waarschuwingssignalen laten zien. Deze klachten worden vaak genegeerd of verkeerd geïnterpreteerd, terwijl ze een belangrijk signaal zijn dat er iets misgaat in het hart of de bloedvaten.
Onderzoek naar vroege signalen van hartproblemen
Wetenschappers van de Northwestern University in Chicago en de Yonsei University in Seoul hebben een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de vroegste tekenen van hart- en vaatziekten. Ze bekeken de medische gegevens van meer dan 9,3 miljoen Zuid-Koreanen en bijna 7.000 Amerikanen. De deelnemers werden tot twintig jaar lang gevolgd via hun routinecontroles, waarbij onder andere hun bloeddruk, cholesterol, bloedsuiker en leefgewoonten werden vastgelegd.
Het doel van het onderzoek was om te ontdekken of er patronen waren in de gezondheid van mensen die later een hartaanval, beroerte of hartfalen kregen. En dat bleek inderdaad het geval te zijn. Vrijwel iedereen die later met hartproblemen te maken kreeg, had al jaren daarvoor afwijkingen in één of meerdere gezondheidsfactoren.
Hoge bloeddruk als belangrijkste signaal
Het meest voorkomende waarschuwingssignaal was een te hoge bloeddruk. Meer dan negen van de tien deelnemers die uiteindelijk een hart- of vaatziekte ontwikkelden, bleken hier al eerder last van te hebben. Een hoge bloeddruk beschadigt langzaam de bloedvaten, waardoor het risico op een hartaanval of beroerte sterk toeneemt.
Maar dat was niet het enige. Veel deelnemers hadden ook een verhoogde bloedsuikerspiegel, diabetes of een te hoog cholesterolgehalte. Ook roken en overmatig alcoholgebruik bleken veelvoorkomende factoren te zijn. Deze gewoonten zorgen ervoor dat het hart en de bloedvaten jarenlang onder druk staan, wat uiteindelijk kan leiden tot ernstige schade.
Zelfs bij jongere vrouwen – die vaak als minder kwetsbaar worden gezien – bleek meer dan 95 procent al minstens één duidelijk waarschuwingssignaal te hebben voordat ze een hartaanval of beroerte kregen. Dat laat zien dat hart- en vaatziekten niet alleen iets zijn voor oudere mannen, maar iedereen kunnen treffen.
Waarom risicofactoren zo’n grote rol spelen
Iedereen kan in principe een hart- of vaatziekte krijgen, maar sommige mensen lopen meer risico dan anderen. Dat risico wordt bepaald door verschillende factoren, waarvan sommige te beïnvloeden zijn en andere niet. Leeftijd en erfelijkheid kun je niet veranderen, maar leefstijlkeuzes hebben een grote invloed op de gezondheid van je hart.
Roken, te weinig bewegen, overgewicht, stress en een ongezond voedingspatroon zijn allemaal bekende risicofactoren. Ze zorgen ervoor dat de bloeddruk stijgt, de aderen vernauwen en het cholesterolgehalte oploopt. Wanneer deze factoren jarenlang blijven bestaan, ontstaat er schade aan de wanden van de bloedvaten, waardoor de kans op verstoppingen en hartproblemen toeneemt.
Naast leefstijl speelt ook medicatie een rol. Mensen met diabetes, een hoge bloeddruk of een te hoog cholesterolgehalte kunnen hun risico vaak verlagen door medicijnen te gebruiken, maar dat helpt alleen als ze die trouw innemen en regelmatig hun waarden laten controleren.
Wat dit onderzoek betekent voor de toekomst
Volgens dr. Philip Greenland, hoogleraar cardiologie aan de Northwestern University, is het onderzoek een duidelijke wake-upcall. “We zien dat bijna iedereen die later hartproblemen krijgt, al veel eerder waarschuwingssignalen had,” zegt hij. “Dat betekent dat er vaak kansen worden gemist om in te grijpen voordat het te laat is.”
Hij benadrukt dat artsen en patiënten zich meer moeten richten op risicofactoren die wél te beïnvloeden zijn. “We besteden vaak veel aandacht aan zaken die niet te veranderen zijn, zoals erfelijke aanleg, maar negeren de dingen die we wel kunnen aanpakken: roken, hoge bloeddruk, overgewicht of te weinig beweging.”
Het beheersen van deze factoren kan volgens hem het verschil maken tussen gezond oud worden of vroegtijdige hartproblemen krijgen. “Elke kleine verbetering – stoppen met roken, meer bewegen, gezonder eten – heeft een positief effect op de bloedvaten en het hart.”
Wat je zelf kunt doen om risico te verlagen
Het goede nieuws is dat veel van deze risicofactoren met simpele aanpassingen te beïnvloeden zijn. Een gezonde leefstijl is de eerste stap om hartproblemen te voorkomen. Regelmatig bewegen, gezond eten en voldoende slapen zijn daarbij essentieel.
Probeer dagelijks minstens dertig minuten actief te zijn, bijvoorbeeld door te wandelen, fietsen of tuinieren. Beweging helpt om je bloeddruk te verlagen, je gewicht stabiel te houden en stress te verminderen. Vermijd daarnaast te veel zout, suiker en verzadigde vetten, want die verhogen de bloeddruk en het cholesterol.
Stoppen met roken is één van de beste dingen die je voor je hart kunt doen. Al binnen enkele weken na het stoppen verbetert de doorbloeding en daalt de kans op een hartaanval. Ook het beperken van alcoholgebruik helpt, want alcohol kan de bloeddruk verhogen en de hartspier verzwakken.
Regelmatige gezondheidscontroles zijn minstens zo belangrijk. Veel mensen merken niet dat hun bloeddruk of cholesterol te hoog is, omdat ze daar in het begin niets van voelen. Laat daarom minstens één keer per jaar je bloeddruk, bloedsuiker en cholesterol meten, zeker als hartziekten in je familie voorkomen.
Ook stress kan een rol spelen. Langdurige stress zorgt voor een hogere hartslag en bloeddruk, wat na verloop van tijd het risico op hartproblemen vergroot. Ontspanning, voldoende rust en sociale contacten zijn belangrijk om je hart gezond te houden.
Luister naar de signalen van je lichaam
Wat dit onderzoek vooral duidelijk maakt, is dat hartproblemen bijna nooit zomaar ontstaan. Het lichaam geeft vaak al jarenlang signalen af: vermoeidheid, kortademigheid, duizeligheid of pijn op de borst zijn waarschuwingen die niet genegeerd mogen worden.
Wie deze signalen serieus neemt en tijdig medische hulp zoekt, kan vaak voorkomen dat de situatie verslechtert. Door vroeg in te grijpen – bijvoorbeeld met medicatie of een gezondere leefstijl – kan het risico op een hartaanval of beroerte flink worden verkleind.
Hart- en vaatziekten blijven wereldwijd een van de grootste doodsoorzaken, maar ze zijn voor een groot deel te voorkomen. De sleutel ligt in bewustwording, regelmatige controles en het nemen van kleine maar belangrijke stappen richting een gezonder leven. Want je hart verdient de beste zorg, elke dag opnieuw.
