Twijfelen is normaal. Het helpt je om stil te staan bij je keuzes en kritisch te blijven denken. Maar soms komt die twijfel niet vanuit jezelf. Als iemand je steeds opnieuw aan jezelf laat twijfelen, dan kan er sprake zijn van gaslighting. Dit is een vorm van emotionele manipulatie. Het gebeurt vaak op een subtiele manier, waardoor je het niet meteen doorhebt.
De term gaslighting komt uit de film Gaslight uit 1944. In die film probeert een man zijn vrouw langzaam gek te maken. Hij dimt bijvoorbeeld de lampen in huis, maar zegt daarna dat er niks is veranderd. Daardoor begint de vrouw aan zichzelf te twijfelen. Ze denkt op een gegeven moment dat ze het zich allemaal inbeeldt.
In het echte leven gaat gaslighting meestal minder opvallend. De ander verdraait kleine dingen of ontkent dingen die jij je wél herinnert. Langzaam raak je in de war en weet je niet meer of jouw herinneringen of gevoelens nog kloppen.
Voorbeelden van gaslighting
Gaslighting kan zich op veel manieren laten zien. Het begint meestal met kleine opmerkingen die je onzeker maken. Je denkt dat het aan jou ligt. Pas later besef je dat het gedrag van de ander je verandert heeft. Een paar voorbeelden:
Je wordt beschuldigd van iets wat je niet hebt gedaan, zoals sleutels verplaatsen, terwijl jij weet dat je ze niet hebt aangeraakt.
Als je dat zegt, reageert de ander met: “Je overdrijft altijd zo” of “Je kunt geen kritiek verdragen.”
De ander vertelt gebeurtenissen anders dan jij ze hebt ervaren en overtuigt je dat jouw herinnering fout is.
Je stelt een normale vraag, zoals: “Wat is er aan de hand?” en krijgt te horen: “Je doet moeilijk” of “Je ziet spoken.”
Door dit soort reacties begin je jezelf steeds minder te vertrouwen. Je gaat denken dat jij het probleem bent.
Hoe herken je gaslighting?
Omdat gaslighting langzaam ontstaat en vaak subtiel is, is het moeilijk om het te herkennen. Toch zijn er signalen waar je op kunt letten:
Je twijfelt vaak aan jezelf, zelfs bij kleine dingen.
Je voelt je verward na een gesprek met die persoon.
Je zegt steeds vaker “sorry”, ook als je niets verkeerds hebt gedaan.
Je voelt je schuldig of denkt dat je altijd iets verkeerd doet.
Je past je constant aan, zodat de ander niet boos wordt.
Je geniet steeds minder van dingen die je eerder leuk vond.
Je hebt moeite met keuzes maken omdat je bang bent om fout te zitten.
Als je merkt dat je veel van deze dingen ervaart in een relatie, vriendschap of op je werk, dan kan het zijn dat je te maken hebt met gaslighting.
Wat is het verschil met narcisme?
Sommige mensen denken dat gaslighting hetzelfde is als narcisme, maar dat klopt niet helemaal. Het zijn wel twee dingen die soms samengaan. Niet elke gaslighter is een narcist, maar veel narcisten gebruiken wél gaslighting om controle te houden.
Bij beide speelt vaak een laag zelfbeeld. De gaslighter of narcist probeert zich beter te voelen door een ander klein te maken. De pijn wordt op iemand anders afgeschoven, zodat zij zichzelf niet hoeven aan te pakken.
De gevolgen van gaslighting
Als je lange tijd wordt gemanipuleerd, kun je het gevoel krijgen dat je jezelf kwijt bent. Je raakt steeds meer verwijderd van wie je echt bent. Soms durf je niet meer te praten, omdat je bang bent dat je tóch ongelijk hebt. De gevolgen kunnen heftig zijn:
Je twijfelt aan je gevoelens en herinneringen.
Je denkt dat je te gevoelig bent.
Je sluit jezelf af van familie en vrienden.
Je gaat mee in de mening van de ander, ook als je het er eerst niet mee eens was.
Je verliest je zelfvertrouwen.
Je voelt je somber, leeg of depressief.
Je durft geen beslissingen meer te nemen.
Deze dingen kunnen langzaam je hele leven gaan beheersen. Je gaat geloven dat jij de schuldige bent, terwijl dat niet zo is.
Wat kun je doen als je met gaslighting te maken hebt?
Gaslighting stoppen is niet makkelijk, zeker niet als je al lang in die situatie zit. Toch kun je stappen zetten om jezelf te beschermen:
Blijf trouw aan je gevoel. Als jij voelt dat iets niet klopt, dan mag je daarop vertrouwen.
Ga niet mee in het verdraaien van de waarheid. Laat je niet wijsmaken dat jouw herinneringen verkeerd zijn.
Stop het gesprek als het je mentaal uitput. Je hoeft niet altijd in discussie te blijven.
Zoek steun bij iemand die je vertrouwt. Praten helpt om alles op een rij te zetten.
Schrijf gebeurtenissen op. Zo zie je zwart-op-wit wat er gebeurt en raak je minder snel in de war.
Overweeg professionele hulp. Een therapeut kan je helpen om je zelfvertrouwen terug te krijgen.
In sommige gevallen is het nodig om afstand te nemen of zelfs de relatie te beëindigen. Zeker als je merkt dat je steeds ongelukkiger wordt en jezelf verliest.
Onthoud: jij bent niet de schuldige
Het is belangrijk om te beseffen dat jij niet het probleem bent. Je bent niet te gevoelig of te moeilijk. De gaslighter is degene die jouw vertrouwen misbruikt. Je verdient het om gehoord, gezien en gerespecteerd te worden. Als dat niet gebeurt, dan is het tijd om voor jezelf te kiezen. Want jij bent het waard om jezelf te mogen zijn.
Bron: Margriet
