Heb je de laatste tijd moeite met slapen, vaak hoofdpijn of voel je je snel moe? Dit kan soms komen door een te hoge hoeveelheid cortisol in je lichaam. Cortisol is een hormoon dat in de buitenste laag van je bijnieren wordt aangemaakt. Het speelt een grote rol bij het beschermen van je lichaam tegen infecties, het ondersteunen van je slaap-waakritme en het helpen omgaan met stress.
Wanneer je stress ervaart, reageert je lichaam door het sympathische zenuwstelsel te activeren. Hierdoor komen er hormonen vrij, waaronder cortisol. Dit geeft je tijdelijk extra energie om met de stress om te gaan. Daarom noemen mensen het vaak het stresshormoon.
Hoe je merkt dat je te veel cortisol hebt
Een normale hoeveelheid cortisol is nodig voor je gezondheid, maar te veel ervan kan allerlei klachten geven. Slecht slapen is een veelvoorkomend signaal. Doordat je lichaam constant in een soort waakstand staat, kom je minder goed in een diepe slaap. Dit zorgt er weer voor dat je overdag vermoeid bent.
De vermoeidheid wordt ook versterkt doordat je bijnieren uitgeput raken wanneer ze steeds grote hoeveelheden cortisol moeten aanmaken. Je weerstand kan bovendien achteruitgaan. Hierdoor ben je vatbaarder voor verkoudheden, griep of andere infecties. Ook hoofdpijn en rugpijn komen vaak voor, omdat een hoge cortisolwaarde het hormoon prolactine verhoogt, wat pijngevoeliger maakt.
Sommige mensen krijgen zelfs migraine. Vergeetachtigheid is een ander mogelijk symptoom. Een teveel aan cortisol kan namelijk bepaalde delen van je hersenen kleiner maken, waardoor je minder goed kunt onthouden. Daarnaast kunnen maag- en darmklachten optreden, zoals verstopping, maagzuur, buikpijn, diarree of misselijkheid.
Meer lichamelijke en mentale signalen
Een hoog cortisolgehalte kan je ook extra trek in suiker geven. Het hormoon verhoogt je bloedsuikerspiegel, waardoor je lichaam meer insuline aanmaakt. Daarna daalt je bloedsuiker weer snel, wat zorgt voor nieuwe honger en zin in zoet. Dit kan bijdragen aan gewichtstoename, vooral rond je buik.
Dat komt doordat er in je buikstreek veel receptoren zitten die gevoelig zijn voor cortisol. Je kunt ook sneller een nerveus, angstig of paniekerig gevoel hebben. Het hormoon kan de aanmaak van serotonine verminderen, waardoor je eerder somber wordt en zelfs depressieve klachten kunt ervaren. Bij sommige mensen daalt ook het libido, omdat de hormoonbalans verstoord raakt. Herken je meerdere van deze klachten, dan is het verstandig om een huisarts te laten kijken naar je cortisolwaarden.
Oorzaken van een hoge cortisolwaarde
Een te hoge cortisolwaarde kan verschillende oorzaken hebben. Soms maken je bijnieren zelf te veel cortisol aan. Het kan ook liggen aan het syndroom van Cushing, waarbij er structureel te veel van het hormoon in je lichaam aanwezig is. Verder kan het gebruik van medicijnen met cortisol leiden tot hogere waarden.
In zeldzamere gevallen is er sprake van een gezwel in de bijnier of een gezwel in een klier onderaan de hersenen. Ook kan een genetische aandoening of een verhoogde aanmaak van het hormoon ACTH de bijnieren stimuleren om meer cortisol te produceren.
Mogelijke gevolgen voor je gezondheid
Langdurig te veel cortisol in je lichaam kan op den duur serieuze gevolgen hebben. Je bloedsuikers kunnen stijgen, waardoor het risico op diabetes toeneemt. Je bloeddruk kan hoger worden en overgewicht kan ontstaan, vooral met extra vet rond de buik en nek. Ook verlies je spierkracht en spiermassa.
Regelmatig blauwe plekken krijgen is mogelijk, net als osteoporose, waarbij je botten brozer worden. Sommige mensen ontwikkelen een rond of opgeblazen gezicht met rode blosjes, een vetophoping tussen de schouderbladen of striae op de huid. Huidproblemen zoals dunne en kwetsbare huid komen ook voor. Vrouwen kunnen te maken krijgen met een onregelmatige menstruatie of meer haargroei in het gezicht.
Wat je kunt doen om cortisol te verlagen
De aanpak hangt af van de oorzaak, maar bij langdurige stress kun je zelf stappen zetten om de waarde te verlagen. Voldoende slaap is belangrijk, want rust geeft je lichaam de kans om te herstellen. Probeer dagelijks momenten van ontspanning in te bouwen, bijvoorbeeld door te wandelen, lezen of een hobby te doen.
Vermijd zoveel mogelijk stressvolle situaties en eet gezond en gevarieerd. Vooral voeding met vitamine C, vitamine B5, omega-3 vetzuren, gezonde vetten, foliumzuur en eiwitten kan helpen. Beweging is ook essentieel. Dagelijks wandelen, fietsen of een andere vorm van matige inspanning ondersteunt een gezonde hormoonbalans. Verder kan het helpen om minder cafeïne en alcohol te drinken. Interessant genoeg blijkt zwarte thee een gunstig effect te hebben op je cortisolwaarde.
Bron: Margriet