In Nederland zijn we gewend aan vrijheid: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst én vrijheid om onze tijd in te delen zoals we willen. Toch bestaat er in ons land een bijzondere wet die die vrijheid op zondag beperkt: de Zondagswet. Het klinkt misschien ouderwets – en dat is het ergens ook – maar deze wet bestaat nog steeds en heeft invloed op wat je op zondag officieel wel en niet mag doen.
Wat is de Zondagswet?
De Zondagswet komt uit 1953 en heeft als doel om “de openbare orde op zondag te beschermen”. Kort gezegd betekent dit dat je op zondag geen dingen mag organiseren of doen die de zondagsrust van anderen verstoren. De wet is gebaseerd op het idee dat de zondag een rustdag is, met wortels in de christelijke traditie.
Hoewel Nederland inmiddels een stuk minder religieus is dan in de jaren vijftig, is de wet nog steeds van kracht. Dat betekent dat gemeenten en burgemeesters nog altijd kunnen optreden tegen bepaalde activiteiten op zondag – al gebeurt dat in de praktijk zelden.
De kern van de wet
De wet draait om één hoofdregel: je mag op zondag geen openbare vermakelijkheden organiseren, houden of daaraan meewerken vóór 13.00 uur, tenzij je daar een ontheffing voor hebt gekregen. Dat klinkt misschien vaag, dus laten we dat concreet maken.
Wat valt onder “openbare vermakelijkheden”?
De term “openbare vermakelijkheden” is vrij breed. Denk aan:
-
Muziekoptredens of festivals
-
Kermissen
-
Sportwedstrijden
-
Filmvertoningen
-
Feestmarkten of braderieën
-
Straattheater of andere optredens in de openbare ruimte
Zonder ontheffing zijn deze dingen dus in principe niet toegestaan op zondagochtend. Gemeenten mogen hier zelf invulling aan geven, wat betekent dat de regels per plek kunnen verschillen.
Wat mag je niet doen op zondag? En wat mag (wel)?
Hoewel de wet dus gericht is op openbare activiteiten, denken veel mensen dat de Zondagswet ook invloed heeft op wat je als individu mag doen op zondag. Tijd om een paar misverstanden en feiten op een rij te zetten.
1. Je mag geen evenementen organiseren vóór 13.00 uur
Dat klopt. Organiseer je een muziekfestival, sportwedstrijd of braderie? Dan heb je een ontheffing nodig van de gemeente als je vóór 13.00 uur wilt beginnen.
2. Je mag op zondag geen harde muziek draaien in je tuin
Dit hangt af van de lokale geluidsnormen, niet van de Zondagswet zelf. Maar als iemand zich stoort aan geluid op zondagochtend, kan dat eerder aanleiding zijn voor handhaving vanwege ‘verstoring van de zondagsrust’. De wet geeft gemeenten daar een handvat voor.
3. Winkels mogen niet open zijn op zondag
Dit was vroeger grotendeels waar, maar is tegenwoordig grotendeels losgelaten. Sinds de Winkeltijdenwet van 1996 mogen winkels op zondag open zijn, mits de gemeente dat toestaat. De Zondagswet speelt hier nauwelijks meer een rol in.
4. Je mag niet werken op zondag
Nee, dat is een misverstand. De Zondagswet verbiedt het werken op zondag niet. In veel sectoren (zorg, horeca, transport, retail) is werken op zondag de normaalste zaak van de wereld. Wel zijn er in sommige cao’s of arbeidscontracten afspraken over zondagswerk.
5. Je mag geen sportevenementen houden op zondagochtend
Dit is afhankelijk van de gemeente. De KNVB heeft bijvoorbeeld afspraken met gemeenten zodat voetbalwedstrijden wél gespeeld kunnen worden. Maar in principe valt een sportwedstrijd wel onder ‘openbare vermakelijkheden’ en is het zonder ontheffing niet toegestaan vóór 13.00 uur.
6. Je mag niet klussen of lawaai maken op zondag
De Zondagswet zegt hier niets expliciet over, maar gemeenten kunnen geluidsoverlast op zondag zien als verstoring van de zondagsrust. In woonwijken geldt vaak een gedragsregel: geen lawaai op zondagochtend. Denk aan grasmaaien, boren of zagen. In sommige gemeenten is dit zelfs vastgelegd in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV).
Uitzonderingen op de regel
Er zijn een aantal uitzonderingen op de Zondagswet. Zo mag de overheid wél evenementen organiseren op zondagochtend. Ook zijn er uitzonderingen voor culturele instellingen zoals musea of kerkdiensten. En als er sprake is van een traditie, zoals een jaarlijkse dorpsmarkt, geven gemeenten vaak gewoon een ontheffing.
Wordt de wet nog gehandhaafd?
In de praktijk wordt de Zondagswet nog maar zelden echt actief toegepast. Veel gemeenten hebben een liberale interpretatie en geven standaard ontheffingen. Toch blijft de wet bestaan, en zijn er nog wel eens lokale conflicten wanneer bijvoorbeeld een groep bewoners bezwaar maakt tegen een evenement op zondagochtend.
In 2014 pleitte een Kamermeerderheid ervoor om de Zondagswet af te schaffen, maar dit is tot op heden nog niet gebeurd. De wet is dus officieel nog steeds van kracht.
Waarom bestaat de wet nog?
Voorstanders van de wet wijzen erop dat de zondag voor veel mensen nog steeds een dag van rust, reflectie of religieuze beleving is. Ze vinden dat mensen op z’n minst één moment in de week recht hebben op stilte en rust in hun leefomgeving. Tegenstanders vinden de wet achterhaald en niet passend meer in een seculiere samenleving.
De Zondagswet is een overblijfsel uit een tijd waarin Nederland veel religieuzer was. Hoewel de wet in de praktijk nog zelden echt wordt toegepast, bepaalt deze formeel nog steeds dat openbare vermakelijkheden op zondagochtend verboden zijn zonder ontheffing.
Mag je dus op zondag een festival, voetbalwedstrijd of buurtfeest organiseren? Ja, maar vaak pas na 13.00 uur, en met toestemming van de gemeente. En als je als particulier gewoon rustig je zondag doorbrengt? Dan merk je van de Zondagswet waarschijnlijk weinig – tenzij je buren klagen over lawaai op zondagochtend.
