De pijnlijke en langdurige aandoening frozen shoulder, ook wel adhesieve capsulitis genoemd, wordt vaak over het hoofd gezien. Toch treft het duizenden mensen wereldwijd, vooral vrouwen van middelbare leeftijd. Lange tijd werd er weinig aandacht aan besteed, omdat artsen twijfelden of het echt bestond. Maar nieuwe inzichten en behandelingen brengen daar eindelijk verandering in. Het lijkt erop dat er nu echt hoop is op verlichting of zelfs genezing.
Gynaecoloog Anne Ford, werkzaam bij Duke Women’s Health in North Carolina, ziet in haar praktijk regelmatig vrouwen die niet alleen komen voor gynaecologische klachten. Sommige vrouwen, vooral rond of na de overgang, hebben last van een pijnlijk en stijf schoudergewricht. Ze blijken te lijden aan frozen shoulder: een aandoening die maanden of zelfs jaren kan aanhouden en de armbeweging flink beperkt. Ford merkte op dat opvallend veel van deze vrouwen in de overgang zitten of daar net uit zijn.
Vrouwen lopen meer risico
Volgens orthopedisch chirurg Jocelyn Wittstein, die zich specialiseert in schouderklachten, zijn vrouwen duidelijk vaker de dupe van frozen shoulder. Ongeveer driekwart van de patiënten met deze klacht is vrouw. En dan vooral vrouwen tussen de 40 en 60 jaar. Dat is precies de leeftijd waarop veel vrouwen in de overgang komen. Wittstein en haar collega’s schreven in 2024 dat meer dan 70 procent van vrouwen tijdens de overgang last krijgt van spieren of gewrichten. Bij een kwart is die pijn zelfs zo erg dat ze er dagelijks door worden beperkt.
Toch is er tot voor kort nauwelijks onderzoek gedaan naar frozen shoulder. Pas sinds kort wordt er gekeken naar een mogelijke link tussen deze schouderklacht en hormonale veranderingen in de overgang. Ford en Wittstein onderzochten of hormoontherapie, ook bekend als HST, kan helpen om frozen shoulder te voorkomen. Het lijkt erop van wel. En voor veel vrouwen komt die ontdekking geen moment te vroeg.
Waarom frozen shoulder juist bij vrouwen voorkomt
Frozen shoulder is een ontsteking van het bindweefsel rondom het schoudergewricht. De pijn komt meestal niet door een ongeluk of overbelasting, maar ontstaat gewoon door veroudering. In het ergste geval wordt de schouder stijf en bijna onbruikbaar. Wie dan toch probeert de arm te bewegen, kan het erger maken. “Je duwt jezelf als het ware dieper in de pijn,” zegt Wittstein. Hoewel behandelingen zoals pijnstillers, injecties en fysiotherapie wel wat verlichting geven, bestaat er nog geen snelle oplossing.
Sommige mensen lopen extra risico, zoals mensen met diabetes en vrouwen van Aziatische afkomst. In sommige Aziatische landen is frozen shoulder zo bekend bij vrouwen van rond de vijftig, dat ze het de “fifty-year shoulder” noemen. In die cultuur wordt de klacht zelfs gezien als een typisch overgangsverschijnsel. De oorzaak ligt waarschijnlijk bij het wegvallen van het hormoon oestrogeen. Tijdens de overgang stoppen de eierstokken met de aanmaak van oestrogeen en progesteron. Die hormonen zijn belangrijk voor sterke botten en soepele gewrichten.
Nieuwe hoop door hormoontherapie
Om meer te weten te komen, deden Ford en Wittstein onderzoek onder bijna 2.000 vrouwen tussen de 45 en 60 jaar. Zij keken naar medische dossiers om te zien wie van deze vrouwen hormoontherapie gebruikte en wie niet. Ongeveer 8 procent van de vrouwen slikte hormonen. Wat bleek: vrouwen zonder hormoontherapie hadden bijna twee keer zo vaak last van frozen shoulder. Hoewel het onderzoek nog te klein is om keiharde conclusies te trekken, zijn de eerste resultaten veelbelovend. De artsen willen het onderzoek daarom verder uitbreiden.
Volgens Wittstein sluit dit aan bij andere bevindingen, zoals dat oestrogeen invloed heeft op spieren en pezen. Het verlies van oestrogeen zorgt bij veel vrouwen niet alleen voor botontkalking, maar ook voor spierverlies en gewrichtspijn. Ze noemen dit inmiddels het ‘spier- en skeletsyndroom van de overgang’. Vrouwen merken dit doordat ze meer pijntjes krijgen, minder kracht voelen of moeilijker bewegen. Toch is er tot nu toe weinig aandacht geweest voor dit probleem. Dat komt deels doordat artsen nog weinig weten over hoe oestrogeen precies werkt in spieren en gewrichten.
Hormonen en oude misverstanden
Een ander probleem is dat veel vrouwen bang zijn voor hormoontherapie. Begin deze eeuw kwam er namelijk een grote studie die wees op risico’s van hormonen. Sindsdien zijn veel vrouwen huiverig geworden, ook al zijn de hormonen van nu veiliger. Artsen merken dat veel vrouwen met overgangsklachten geen goede hulp krijgen. Daardoor blijven ze met pijn of ongemak rondlopen, terwijl er inmiddels veilige behandelingen bestaan.
Wittstein is hoopvol. Ze ziet dat jonge artsen beter opgeleid zijn over de overgang en minder vooroordelen hebben. “Vrouwen hoeven niet langer stil te lijden,” zegt ze. Toch is er nog werk aan de winkel. Orthopedische chirurgie is een mannenwereld: slechts zes procent van de orthopeden is vrouw. Daardoor is er minder kennis over klachten die juist bij vrouwen veel voorkomen. En dat speelt ook bij frozen shoulder een rol.
Er is een lange geschiedenis van vrouwen die niet serieus genomen worden bij pijnklachten. Vrouwen wachten vaak langer op een behandeling dan mannen. Soms krijgen ze ten onrechte een psychische diagnose. In de jaren zeventig dachten artsen zelfs dat frozen shoulder vooral voorkwam bij vrouwen met een ‘angstige persoonlijkheid’. Dat soort ideeën hebben nog lang invloed gehad op hoe er naar deze pijn werd gekeken.
Wat je zelf kunt doen
Er is nog veel te leren over hoe hormonen het lichaam beïnvloeden. Er zijn aanwijzingen dat een zwangerschapshormoon, relaxine, ook invloed kan hebben op frozen shoulder. Maar dat onderzoek staat nog in de kinderschoenen. Tot die tijd raden artsen aan om gezond te leven: eet goed, beweeg regelmatig en doe aan krachttraining. Let ook op signalen van je lichaam. Pijn in je schouders of gewrichten kan een teken zijn dat je in de overgang zit.
Misschien komt er in de toekomst een hormoonbehandeling die frozen shoulder echt voorkomt. Oestrogeen wordt nu al gebruikt om botontkalking tegen te gaan, dus dat is niet ondenkbaar. Maar voor nu moeten veel vrouwen het doen met pijnstillers, oefeningen en geduld. Toch lijkt er voor het eerst echt vooruitgang geboekt. Onderzoekers geven vrouwen niet langer de ‘koude schouder’ – en dat werd tijd ook.
Bron: National Geographic
