Sinds 1 oktober geldt bij alle tankstations in Nederland een nieuwe regel: iedereen die sigaretten koopt, moet een identiteitsbewijs laten zien. Het maakt niet uit hoe oud je bent of hoe duidelijk het is dat je boven de achttien bent. De maatregel is bedoeld om agressie bij de kassa te voorkomen, maar zorgt ondertussen voor veel ophef. Rokers en niet-rokers reageren verdeeld.
De brancheorganisatie Bovag legt uit dat medewerkers van tankstations steeds vaker te maken kregen met scheldpartijen of boze klanten wanneer ze om een legitimatie vroegen. Om dat soort situaties te voorkomen, hebben alle tankstations besloten dezelfde regel te hanteren: iedereen moet zich legitimeren.
Minder discussies en meer duidelijkheid
Volgens Bovag is het steeds lastiger geworden om iemands leeftijd goed in te schatten. Daarom willen ze voortaan geen uitzonderingen meer maken. “Door iedereen te vragen om een ID, trekken we één lijn,” aldus de organisatie. “Dat voorkomt misverstanden en zorgt voor rust aan de kassa.”
De regel is vooral bedoeld om medewerkers te beschermen. Kassamedewerkers kregen in het verleden regelmatig te maken met klanten die boos werden als hen om hun legitimatie werd gevraagd. Door van tevoren duidelijk te maken dat de regel voor iedereen geldt, hopen de tankstations op minder discussies.
Toch is niet iedereen blij met de strengere controle. Op sociale media regent het reacties van mensen die de maatregel overdreven vinden. Sommigen zeggen hun sigaretten voortaan ergens anders te halen. Anderen reageren juist met humor en zien het als een compliment dat ze nog om hun ID gevraagd worden.
Caroline van der Plas uit haar onvrede
Een van de bekendste mensen die kritiek heeft op de nieuwe regel is BBB-leider Caroline van der Plas. Ze schreef op X (voorheen Twitter) dat ze geen sigaretten meekreeg omdat ze haar ID niet bij zich had. “Ben 58. Had ID ff niet bij me. Kreeg geen sigaretten mee. Bizarre actie,” aldus haar bericht.
Haar tweet leverde honderden reacties op. Sommige mensen steunden haar, anderen vonden dat de regel gewoon nageleefd moet worden. Van der Plas noemde het “onzinnig” dat mensen van haar leeftijd zich moeten legitimeren voor een pakje sigaretten, maar volgens Bovag gaat het juist om eerlijkheid.
“Door iedereen gelijk te behandelen, voorkom je dat medewerkers moeten inschatten wie oud genoeg lijkt,” zegt een woordvoerder. “Dat maakt het werk een stuk eenvoudiger en veiliger. Geen ID betekent geen tabak, voor niemand.”
Duidelijke waarschuwing voor klanten
De nieuwe maatregel kwam niet uit de lucht vallen. Al sinds de zomer hingen er posters bij veel tankstations met de tekst: “Geen ID = Geen verkoop.” Toch waren veel klanten verrast toen ze op 1 oktober daadwerkelijk naar hun identiteitsbewijs werden gevraagd.
Volgens Bovag is dat vooral een kwestie van gewenning. “Het duurt even voordat mensen eraan gewend zijn dat het echt voor iedereen geldt. Maar het voorkomt oneerlijke situaties.”
Ook financiële redenen spelen mee. De boetes voor het verkopen van tabak aan minderjarigen zijn hoog – van 1.300 tot wel 9.000 euro. Voor kleine ondernemers is dat een groot risico. “Eén fout kan duizenden euro’s kosten,” zegt een pomphouder. “We willen dat gewoon voorkomen.”
Veel tankstations hanteren daarom een streng beleid. Wie zijn identiteitsbewijs vergeet, krijgt simpelweg geen sigaretten mee. Voor de meeste klanten is dat even wennen, maar het zorgt volgens medewerkers voor duidelijkheid.
Veiligheid van personeel staat voorop
De regel is niet bedoeld om klanten te pesten, benadrukt Bovag. Het gaat vooral om de veiligheid van werknemers. De laatste jaren is het aantal incidenten met agressieve klanten flink toegenomen, vooral bij de verkoop van tabak.
“Onze medewerkers moeten zich veilig voelen tijdens hun werk,” zegt de organisatie. “Door één duidelijke regel te hanteren, weten ze dat ze altijd gesteund worden.”
Veel medewerkers merken dat het nu rustiger is aan de balie. Omdat iedereen weet dat ze hun ID moeten laten zien, ontstaan er minder discussies. “Mensen begrijpen het vaak wel als je uitlegt dat het om veiligheid gaat,” vertelt een kassamedewerker van een groot tankstation. “Het is gewoon makkelijker geworden voor iedereen.”
Toch blijft de maatregel onderwerp van gesprek. Onder de hashtag #GeenIDGeenSigaret delen rokers hun frustratie. Sommigen vinden het overdreven controlezucht, anderen zien het als een logische stap. Een gebruiker schreef: “Iedereen gelijk behandelen voorkomt ruzie. Als dat helpt om medewerkers te beschermen, vind ik het prima.”
Onderdeel van een bredere antirookstrategie
De legitimatieplicht past binnen het grotere antirookbeleid van de overheid. De afgelopen jaren zijn de regels rondom roken al flink aangescherpt. Sigaretten zijn duurder geworden, mogen niet meer zichtbaar liggen in winkels en ook online verkoop is verboden.
Vanaf 2030 mogen supermarkten helemaal geen tabak meer verkopen. Alleen tankstations en speciaalzaken zullen dan nog sigaretten mogen aanbieden. Voor veel rokers betekent dit dat ze hun vaste koopplek kwijtraken.
Ondanks al die maatregelen blijft de vraag bestaan of de strengere regels echt helpen om mensen te laten stoppen met roken. In grensgebieden halen veel Nederlanders hun sigaretten gewoon in België of Duitsland, waar de prijzen soms vier euro per pakje lager liggen.
Critici noemen de nieuwe ID-regel dan ook vooral symbolisch. “Het helpt niet echt om minderjarigen tegen te houden,” zegt een medewerker van een consumentenorganisatie. “Het zorgt vooral voor extra gedoe voor volwassenen die hun portemonnee zijn vergeten.”
Gezondheidsorganisaties zien dat anders. Zij vinden dat elke maatregel die jongeren weghoudt bij sigaretten, waardevol is. “Als jongeren weten dat ze altijd hun ID moeten laten zien, is de kans kleiner dat ze het proberen. Dat is winst.”
Balans tussen controle en vrijheid
De discussie over de nieuwe regel gaat niet alleen over roken, maar ook over vrijheid. Sommige mensen vinden dat er steeds meer controle komt in het dagelijks leven. “Ik laat mijn rijbewijs zien bij de politie, mijn pinpas bij de kassa en nu mijn ID voor sigaretten. Waar stopt het?” schreef iemand op X.
Anderen vinden dat het juist goed is dat regels helder zijn. “Het is niet meer dan logisch,” reageert een ander. “Je hebt een ID, gebruik het dan gewoon. Zo voorkom je misverstanden en ruzie.”
Voorlopig blijft de maatregel in elk geval van kracht. Tankstations willen de komende maanden bekijken of de regel daadwerkelijk leidt tot minder agressie en meer begrip aan de kassa.
Wat wel duidelijk is: de discussie over controle, vrijheid en verantwoordelijkheid is nog lang niet voorbij. Eén ding weten we zeker – wie zijn ID vergeet bij het tankstation, zal voorlopig zonder sigaretten naar huis moeten.
